Een collega-emeritus verwees gewoonlijk naar iemand die heel veel woorden nodig had om heel weinig te zeggen als een verkoper van “gebakken lucht.” Ik kan me veel goede dingen herinneren uit de tijd dat wij samenwerkten, maar uitgerekend deze uitdrukking van Karel van Oossanen schoot me vandaag weer eens te binnen.

Er is geen nieuwsprogramma op de televisie of het gaat over de credietcrisis en over de gevolgen daarvan voor de reële economie. Ik heb er, eerlijk gezegd persoonlijk nog niets van gemerkt, behalve dan het positieve effect aan de pomp als ik nu nog maar 94,9 cent voor een liter Diesel betaal. Dat is toch gauw 20 euro minder voor een volle tank dan een half jaar geleden. En veel te vrezen voor 2009 heb ik ook niet, want ik werk niet voor een bedrijf dat een beroep moet doen op de Donner-regeling. Ja, het zou wel eens moeilijk kunnen worden als de inkomsten van de kerk plotseling zouden opdrogen, maar daar ben ik niet zo bang voor, want de uniepenningmeester heeft ons zojuist laten weten dat in de eerste acht maanden van dit jaar de kerkelijke inkomsten met ongeveer zeven procent zijn gestegen in vergelijking tot de eerste acht maanden van 2007. Eigenlijk ben ik nog niemand tegengekomen die zelf al iets van de crisis merkt. En voor minister Bos heeft het allemaal ook niet zo beroerd uitgepakt, want hij is, dank zij de crisis de populairste politicus van 2008 geworden!

Is die crisis die nu de wereld in de ban houdt eigenlijk alleen maar “gebakken lucht”? Er worden in ieder geval wel de nodige luchtbellen doorgeprikt. Het is natuurlijk heel vervelend als je je huis op dit moment probeert te verkopen, nu de huizenprijzen zakken. Maar zou het op de wat langere termijn toch niet goed zijn als de luchtbel van de als maar stijgende huizenprijzen even wat wordt doorgeprikt en straks ook starters weer een redelijke kans hebben op de woningmarkt? En is het zo’n verschrikkelijke ramp als er af en toe eens een jaartje is waarin de economie met 1 procent krimpt en meer mensen een jaartje langer met hun auto doen?

Als leek kan ik niet aan de indruk ontkomen dat veel banken in de penarie zijn gekomen omdat zij in “gebakken lucht” handelden, d.w.z. grove winsten wilden maken met allerlei dubieuze financiële producten, waarbij zelfs bankdirecties niet precies wisten hoe groot de risico’s waren als er om de een of andere reden iets mis zou gaan. De bonussen van de hoge heren waren in elk geval van een concretere substantie dan de luchtbellen die ze aan elkaar doorverkochten.

Nu blijkt dat in de VS een meneer Bernard Madoff—iemand met een gerespecteerd bank-verleden—erin is geslaagd om allerlei banken en beleggingsfondsen op te lichten voor niet minder dan vijftig miljard dollar. En dat is, ook al wordt de dollar steeds minder waard, toch nog altijd meer dan een slordige dertig miljard euro. Je vraagt je af, hoe het Madoff lukte zoveel “gebakken lucht” te verkopen.

De debacles in de wereldwijde bank- en beleggingswereld hebben natuurlijk grote gevolgen voor de wereldwijde economie. Veel mensen zullen het slachtoffer worden doordat ze hun baan kwijtraken. Voor anderen bestaat het gevaar dat ze hun spaargeld zomaar zien wegsmelten. Dat is erg. Maar dat veel steenrijke mensen wat minder rijk worden, dat lijkt me niet zo’n ramp. En dat het totaal uit de hand gelopen bonussysteem op de helling gaat is alleen maar goed. Dat huizen wat goedkoper worden heeft nadelen, maar ook voordelen. Dat er wat minder auto’s worden verkocht helpt ons de doelstellingen voor de CO2 uitstoot te realiseren. Dat er veel luchtbellen worden doorgeprikt en, om een verwant idioom te gebruiken—veel zeepbellen uit elkaar spatten, kan op de lange duur alleen maar positieve gevolgen hebben.

En als alles het allemaal tot gevolg heeft dat er hier en daar wat mensen tot wat bezinning komen en gaan beseffen dat een groot stuk van hun leven uit “gebakken lucht” bestaat, dan heeft deze crisis bij alle narigheid iets heel positiefs gebracht. En als er hier en daar wat mensen minder materialistisch ingesteld raken en een stukje van hun hebzucht kwijtraken is dat pure winst.