Daily Archives: Januari 4, 2009

Het keizerlijk toilet

 

In de nadagen van de Weimar Republiek had de minister van buitenlandse zaken een volledige telegraaf-kantoor geïnstalleerd in één van de toiletten in het paleis dat ooit door de Duitse keizers als residentie was gebruikt. Vanuit dit toilet zond de minister zijn boodschappen naar alle belangrijke regeringsleiders in Europa. Hij wist echter niet dat de kabels allang waren doorgesneden en dat al zijn mededelingen niet verder kwamen dan de muren van het toilet.

Ik las over dit voorval in een prachtig boek dat ik als kerstcadeau kreeg: Ett Annat Liv, van de bekende Zweedse schrijver Olov Enquist, van wie ook heel wat boeken in het Nederlands zijn vertaald. [Mijn kennis van het Zweeds is gelukkig inmiddels zover toegenomen dat ik me met een gerust hart aan de Zweedse editie kan wagen. Maar dat terzijde, ook al stel ik dat toch met enige tevredenheid vast.] Het was een terloopse opmerking van Enquist waarmee hij aangaf hoe vruchteloos communicatiepogingen vaak kunnen zijn.

Ik heb stevig op het Internet gezocht naar meer informatie over dit verhaal. Natuurlijk is er genoeg over de Weimar Republiek te vinden en vooral over hoe die ten onder ging toen Hitler aan de macht kwam. Maar nergens vond ik een uitgebreidere versie van het verhaal over het keizerlijk telegraaf-toilet. Ik ga er maar vanuit dat het op waarheid berust, maar ook als het een mythe mocht zijn blijft het een veelzeggende illustratie—misschien zou je het met een bijbels woord zelfs een “gelijkenis” kunnen noemen. Want, helaas, veel communicatie vindt zijn oorsprong in een telegraafkantoor op een keizerlijk toilet, en ondanks de indrukwekkende apparatuur komt de boodschap nergens aan.

Het is misschien wat oneerbiedig om de kerk te vergelijken met een keizerlijk toilet, maar in een “gelijkenis” is dat, denk ik, wel geoorloofd. Je kan vaak niet aan de indruk ontkomen dat veel van de kerkelijke communicatie, ondanks de aanwezigheid van alle eigentijdse techniek, niet “aankomt” bij degenen voor wie de boodschappen die uitgezonden worden bestemd waren—al zijn de “zenders” van de boodschap er, net als de Duitse minister, vast van overtuigd dat ze de wereld om hen heen op efficiënte wijze bereiken.

Gisteren kreeg ik een kleurige folder (geïllustreerd met afbeeldingen van o.a. een aantal dierlijke gedrochten) in handen waarin een “ZDA-Bijbelstudiegroep” een aantal bijeenkomsten aankondigt over het komende oordeel over de wereld, over Babylon dat is gevallen en over de rol van de VS in de bijbelse profetie. Toen ik de folder zag dacht ik aan het verhaal over het telegraafkantoor op het keizerlijk toilet. En dat soort gedachten komen ook steevast bij mij boven als ik allerlei andere periodieken en boekjes in handen krijg die aan de periferie van de kerk worden uitgegeven. Ze willen een “duidelijke” boodschap overbrengen. Vaak worden ze met de beste bedoelingen samengesteld en verspreid. Maar, beste mensen, zou ik willen zeggen: de kabels waarlangs dit soort communicaties hun weg vinden, zijn al geruime tijd geleden doorgeknipt. Zo lukt het echt niet meer. Zo bereik je hooguit maar een handjevol mensen in je omgeving die met hun oor tegen de deur van het toilet staan mee te luisteren.

Maar dat wil niet zeggen dat het de officiële kerk altijd zo veel beter vergaat. Communicatie met de geseculariseerde mens van deze tijd, die vaak geen enkele binding meer heeft met een persoonlijke God en die geen notie heeft van wat er in de Bijbel staat, is een immens dilemma. Je komt er niet met het inrichten van een telegraafkantoor, of, in onze tijd, met alle geavanceerde communicatietechniek die geld kan kopen. Je moet er in de eerste plaats voor zorgen dat iets te zeggen hebt dat van wezenlijk belang is, dat aansluit bij wat mensen van deze tijd voelen en wat ergens in hun bestaan een snaar raakt. En je moet dat vervolgens zo verwoorden dat wat je zegt “aankomt” en verstaan wordt. En daarbij moet je niet langer de kanalen gebruiken die net als de kabels naar het Weimar-toilet allang zijn verdwenen, maar moet je steeds weer nieuwe wegen vinden om de boodschap bij je doelgroep te doen belanden.

Het lijkt onbegonnen werk dat op voorhand tot mislukking gedoemd is. Dat is het ook, als het alleen mensenwerk blijft.

Dat mensenwerk blijft wel een voorwaarde. God inspireert mensen om zijn boodschap te vertalen en door te geven. In elke tijd opnieuw. Wij kunnen ons niet aan die opdracht onttrekken. Maar het wonder, dat de boodschap echt “aankomt,” gebeurt alleen als ons harde werken en onze door God gegeven creativiteit vleugels krijgt door de kracht van de Geest. Alleen zo komt de boodschap verder dan het keizerlijk toilet.