Dat er in Nederland meer mormonen en meer Jehovah’s getuigen zijn dan zevendedagsadventisten wist ik wel. Maar dat het verschil zo aanzienlijk is verbaasde me.  Ik kwam die informatie deze week tegen in het nieuwste nummer van het tijdschrift Spectrum—het onafhankelijke nieuws- en opinieblad dat door een adventistische organisatie in de VS elk kwartaal wordt uitgegeven.  Drie experts vergelijken in een doorwrocht artikel[1] een aantal aspecten van de drie belangrijke godsdienstige stromingen die in de negentiende eeuw in Noord-Amerika zijn ontstaan, en die zich sindsdien over de aarde hebben verspreid.

Ik heb uit het artikel heel wat opgestoken. Van die drie bewegingen zijn de adventisten met ca. 17 miljoen gedoopte leden de grootste. Volgens de statistieken van de Heiligen der Laatste Dagen (zoals de mormonen officieel heten) heeft de mormoonse kerk bijna 14 miljoen leden en het Wachttoren Genootschap geeft een ledental van 7,3 miljoen op. Die getallen zijn niet zonder meer met elkaar te vergelijken, aangezien de Jehovah’s getuigen alleen actieve ‘verkondigers’ tellen, terwijl de mormonen de lidmaten die afdwalen niet schrappen en ook jongeren uit mormoonse gezinnen, die nog geen keuze voor het mormoonse geloof hebben gemaakt, meerekenen. Adventisten tellen alleen gedoopte leden en in principe worden degenen die de kerk verlaten niet langer meegeteld. Maar ook de adventistische ledenregistratie is verre van volmaakt. Toch geven de getallen wel een goede richtlijn.

De verspreiding van de drie groeperingen over de wereld is nogal verschillend. Van de mormonen woont bijna de helft in de VS. Verder hebben ze redelijk veel succes gehad in Zuid-Amerika, maar weinig in Azië en Afrika. De Jehovah’s getuigen zijn wat egaler over de wereld verspreid, maar hebben, opmerkelijk genoeg, in Europa relatief veel leden (ca. 1,6 miljoen). Slechts ca. 7 percent van de adventisten woont in Noord-Amerika. Ze zijn relatief talrijk in Zuid- en Midden-Amerika, Afrika en enkele delen van Azië.

Het verbaasde mij enigszins te lezen dat in Europa van de drie bewegingen de adventisten tot dusverre het minste succes hebben gehad.  Dat geldt ook voor Nederland.  Volgens de gegevens die de schrijvers van het artikel hebben verzameld zijn er in Nederland bijna 9.000 mormonen, bijna 30.000 Jehovah’s getuigen en slechts rond 5.000 adventisten.

Hoe komt het, dat adventisten zo achtergebleven zijn?  Ik kan me nauwelijks voorstellen dat de theologie van de adventisten zoveel meer weerstand oproept bij mensen die open staan voor een verandering van geloofsrichting dan de ‘leer’ van zowel de mormonen als de Jehovah’s getuigen.

Hoe valt het succes van de mormonen te verklaren? Hun theologie is, mijns inziens, op tal van punten nogal bizar. Ik voerde eens een gesprek over mijn geloof met een mevrouw die op een gegeven ogenblik zei: ‘Ik ben pas mormoonse geworden. Als u eerder was geweest dan de mormoonse zendelingen, was ik misschien lid van uw kerk geworden. Ik was in de eerste plaats op zoek naar een warme kerk, waar de mensen aardig tegen me zijn.’  De mormonen staan algemeen bekend om de hartelijke manier waarop zij mensen in hun midden opnemen en voor de vele sociale activiteiten die de onderlinge band versterken.

De mormonen gaan ook erg zuinig om met hun contacten. Als je, waar dan ook ter wereld, in een mormoons centrum komt zal men trachten te achterhalen wie je bent en waar je woont. En vervolgens kun je ervan op aan dat heel snel na je thuiskomst een mormoonse zendeling op je stoep staat.

En waar komt het succes van de Jehovah’s getuigen vandaan? Jaren geleden had ik eens een discussie met dr. Anne van der Meiden. Hij promoveerde ooit op een proefschrift over de wijze waarop de Jehovah’s getuigen hun leden ‘winnen’.  Ik vroeg hem wat volgens hem voor adventisten de beste evangelisatiestrategie zou zijn. Hij antwoordde me dat adventisten een probleem hebben, omdat zij niet zonder meer tegen de mensen durven zeggen: ‘Je gaat verloren als je geen adventist wordt.’  Want, als je uiteindelijk toch wel door de Heer wordt geaccepteerd, waarom zou de dan de moeilijke omweg via het adventisme maken? Jehovah’s Getuigen zijn op dat punt veel duidelijker. Wie de Wachtoren-Waarheid gehoord heeft, heeft maar weinig kans op eeuwig leven als hij/zij die boodschap afwijst.

Het lijkt me dat adventisten wellicht meer kunnen leren van de mormonen dan van de Jehovah’s getuigen.  Niet wat hun theologie betreft, want wat heldere theologie betreft hebben adventisten gelukkig wel wat beters in huis. Maar zuinig omgaan met alle contacten en ervoor zorgen dat elke Adventgemeente een goede plek is om te toeven, zijn absolute prioriteiten.  En op beide punten valt er op veel plaatsen nog heel wat te verbeteren.