Ik schrijf deze blog in een prachtige kamer op de derde etage van het hotel in het Duitse Eisenach dat gerund wordt door de Duitse Evangelische Kirche.  Mijn vrouw en ik zijn hier omdat ik ben uitgenodigd een lezing te houden voor de leden van de AWA. Deze drie letters staan voor Adventistischer Wissenschaftlicher Arbeitskreis. Dit is een vereniging van Duitse Adventisten die af en toe samen komen om onderwerpen te bespreken die in de (adventistische) actualiteit zijn. Je zou de AWA kunnen vergelijken met de Amerikaanse Spectrum/Adventist Forums-organisatie. Het is een onafhankelijke vereniging, maar het feit dat de voorzitter van de Adventkerk van Noord-Duitsland morgenochtend de preek houdt, geeft wel aan dat de AWA niet beschouwd wordt als een  negatieve of rebellerende groep mensen.

Het onderwerp van dit jaar is de uitkomst van de Generale Conferentie in San Antonio. Welke trends werden daar zichtbaar? Hoe ziet de toekomst eruit ná San Antonio? Mijn lezing op zondagmorgen zal op die laatste vraag inzoomen.

Ik weet niet of de plaats van samenkomst toevallig is of dat men met de keuze van deze locatie een signaal wil afgeven. Eisenach is immers een van de befaamde Luther-plaatsen. Als ik uit het raam van onze kamer naar buiten (en schuin omhoog) kijk zie ik op een afstand van enkele honderden meters een heuveltop waarop de Wartburg staat—het kasteel waar Maarten Luther zich meer dan een jaar schuilhield en waar hij het grootste deel van het Nieuwe Testament in het Duits vertaalde.

Luther heeft in de Adventkerk een veel positievere pers dan bijvoorbeeld Calvijn. Voor adventisten is Luther de grote hervormer die het durfde op te nemen tegen de moederkerk. Hij durfde de wantoestanden aan de kaak stellen. Hij had na diepgaande studie begrepen dat belangrijke aspecten van het evangelie in de verdrukking waren geraakt. Tegen zijn aanvankelijke bedoeling in leidde dat uiteindelijk tot een tragische kerksplitsing.

Nu bijna 500 jaar later (het vijfde eeuwfeest van de hervorming zal groots worden gevierd in het Lutherjaar 2017) zien protestanten naast de grote verdiensten van Maarten Luther, ook diens fouten en gebreken. Anderzijds is het beeld dat men in rooms-katholieke kring van hem heeft niet meer uitsluitend negatief. Er was veel mis in de kerk van de zestiende eeuw en er waren hervormingen nodig. Daarover is iedereen het nu wel eens. Maar lange tijd waren de meningen scherp verdeeld. Voor de meeste protestanten was Luther een held. Voor katholieken was hij doorgaans een afvallige rebel die grote schade toebracht aan de kerk.

Ondanks ingrijpende hervormingen is de kerk nooit volmaakt. De kerk is semper reformanda (d.w.z. heeft altijd hervorming nodig). In de afgelopen jaren heeft de leiding van de Adventkerk steeds opgeroepen tot ‘revival and reformation’.  Tegelijkertijd zijn er grote groepen aan de basis die ook willen dat hun kerk verandert. Maar als zij over verandering of ‘reformation’ spreken bedoelen zij iets heel anders. Dan bedoelen zij te zeggen dat hun kerk een systeem is geworden dat verdacht veel is gaan lijken op het systeem waartegen Luther in het geweer kwam. Dan benadrukken zij de eigen vrijheid en verantwoordelijkheid tegenover God, als zij hun Bijbel te lezen en daaruit zelfstandig hun conclusies te trekken, zonder dat alles in een haast onfeilbaar document van Fundamentele Geloofspunten is vastgelegd. Dan hebben zij het over een bestuurssysteem waarbij de leden van de kerk (alle leden—mannen en vrouwen en absolute gelijkheid) de basis vormen en de toon aangeven, in plaats onderworpenheid aan een strikt geordende hiërarchie. Ik ben er zeker van dat het de komende dagen in Eizsenach vooral over zo’n soort ‘hervorming’ zal gaan.

Het ligt voor de hand dat een dergelijk roep om ‘hervorming’ niet uitbundig door de kerkelijke bureaucratie wordt verwelkomd. Men ziet zulke kritiek vaak als een vorm van rebellie en men vreest dat het afbreuk zal doen aan ‘de kerk’. Maar degenen die hun blik op de Wartburg hebben gericht (ook al is dat niet letterlijk, zoals ik nu dat voorrecht heb), weten dat echt ‘hervormen’ gewoonlijk tijd en moeite kost, maar uiteindelijk bevrijding brengt en weer voorrang geeft aan de kernwaarden van het evangelie. {Maar daarbij moeten we wel alles doen om te voorkomen dat de ‘hervorming’ die de Adventkerk nu nodig heeft tot een scheuring leidt, zoals het geval was in de dagen van Luther!]