Daily Archives: December 18, 2015

Kerstfeest – heidens of christelijk?

 

Veel adventisten in Nederland (maar ook in een aantal andere Europese landen) hadden in het verleden een nogal problematische verhouding tot de algemene christelijke feestdagen, met name Kerstmis en Pasen. Deze feesten hadden immers een heidense oorsprong, en het paste mensen die de Bijbel serieus wilden nemen niet om daaraan mee te doen. Zo was de gedachtegang. In herinner me uit mijn kindertijd dat geen enkele Adventkerk het destijds in de kersttijd aandurfde een kerstboom in de kerk te zetten. Sommige predikanten preekten in de kerstperiode heel consequent over een gedeelte uit het Oude Testament dat in de verste verte niet aan de geboorte van Jezus kon worden gekoppeld.

De basisschool waar ik leerling was, had een echt kerstfeest met een echte boom—met levensgevaarlijke echte kaarsjes. Dat feest vond plaats in de plaatselijke gereformeerde kerk en ik zag er al weken uit naar uit, en niet alleen vanwege de grote sinaasappel en het boek van W. G. van der Hulst of een andere schrijver van vrome of op zijn minst behoorlijk moralistische jeugdboeken.  Ook in de Nederlands Hervormde Kerk, waartoe mijn opa behoorde en waar ik op zondag vaak naar de zondagschool ging, ging ik naar het kerstfeest—eveneens compleet met boek en sinaasappel! En zo at ik dus van twee walletjes!

Maar bij ons thuis was er aanvankelijk maar weinig kerstsfeer. Geleidelijk aan veranderde dat echter en kwamen er wat versierde dennentakken en nog weer wat later vond mijn moeder het goed dat er een kerstboom kwam en werden de benodigdheden gekocht om die op te sieren: een paar glitter-slingers, een dozijn kerstballen en zo’n 15 kaarsjes in gammele metalen houdertjes die je aan een takje vastkneep. Een emmertje water en een natte spons was als voorzorgsmaatregel steeds in de buurt.

Inmiddels is er wel behoorlijk wat veranderd. Ik heb een paar dagen geleden alle kerstspullen uit de berging gehaald en mijn vrouw is druk bezig geweest weer een echte kerstsfeer in huis te brengen—en als altijd is ze daarin prima geslaagd. In de meeste adventistische gemeenten is er nu op de zaterdag die net voor kerstmis valt, of op een andere geschikte avond in de week vóór de kerst, een speciale kerstdienst–waar ook de chocolademelk niet ontbreekt.

Maar helemaal is het onbehaaglijke gevoel van meedoen aan een van oorsprong heidens ritueel niet verdwenen. Ik merkte dat onlangs toen ik in een gemeente had gepreekt en na de dienst tijdens de koffie met enkele kerkbezoekers in gesprek raakte. Een van hen kwam met de vraag wat ik dacht van het vieren van de ‘joodse feesten’.  Mijn antwoord kwam erop neer dat ik daar niet veel voor voel.  Ik ben immers geen joodse christen, maar een christen ‘uit de heidenen’ (om  Paulus’ terminologie te gebruiken). Maar, voegde ik eraan toe: Ik zou misschien wel die feesten vieren—en daar mijn eigen christelijke inhoud aan meegeven—als in als christen in Israël zou wonen.  Net zoals ik als Nederlander ook het kerstfeest met anderen meevier, maar er wel voor zorg dat ik daarbij de commercie zoveel mogelijk wegdring en er een christelijke inhoud aan geef. Dat antwoord bleek niet echt bevredigend, want kerst vieren bleef, zo hoorde ik, toch wel bedenkelijk voor een bijbelgetrouwe gelovige.

Volgens mij geeft dat blijk van een verwarring van het principe van vorm en inhoud. Vormen kunnen worden aangepast aan een andere cultuur en een andere tijd en kunnen worden overgenomen van anderen, zolang er de juiste inhoud in wordt gegoten. Adventisten hebben dat trouwens vanaf het begin van hun beweging gedaan. Een treffend voorbeeld is de ‘sabbatschool’—het bijbelstudie-uur waarmee men gewoonlijk de kerkdienst op zaterdagmorgen begint. In tegenstelling tot wat veel adventisten denken is daar weinig unieks aan. Het Amerikaanse zondagschoolmodel, dat in de negentiende eeuw door veel kerken werd ingevoerd, met ‘klassen’ voor volwassenen, jongeren en kinderen, was een vorm die de jonge Adventkerk graag overnam, om die vervolgens met een nieuwe inhoud te vullen! Er zijn veel andere voorbeelden te noemen van hoe oude, of van anderen geleende, vormen met een nieuwe inhoud werden gevuld. Het Kerstfeest mag wat heidense elementen hebben, maar kan nog steeds met een prachtige inhoud worden gevuld: Immanuel—God met ons!