Daily Archives: December 24, 2015

De paradox van Kerstmis

Deze week werd er in het nieuws uitgebreid aandacht besteed aan de steeds langere files in het Nederlandse verkeer. Sinds de economie weer beter floreert is het op de weg beduidend drukker geworden. En dat betekent stagnatie in het verkeer.  Het is een simpel voorbeeld van hoe de ene situatie de andere uitsluit. Als je meer economische bedrijvigheid hebt kun je niet verwachten dat het minder druk wordt op de weg! Zo is het nu eenmaal.

Sommige dingen sluiten elkaar gewoonweg uit. Er zijn andere dingen die met elkaar in tegenspraak lijken, maar die elkaar toch ook weer niet behoeven uit te sluiten. Wie erm is hoeft niet perse ongelukkig te zijn, ook al denken veel mensen van wel.

Ik moet, terwijl ik deze regels schrijf, denken aan onze nachtwaker, toen we in Yaoundé in Kameroen woonden. Wij hadden een appartement boven de uitgeverij/drukkerij. Zoals bijna iedereen in onze wijk, hadden we een nachtwaker. Op een avond zat hij onder een afdak zijn potje te koken. We kwamen op dat moment thuis en maakten een praatje met hem, nadat hij de poort had opengedaan. Ik keek naar de povere maaltijd die hij aan het bereiden was. Maar zijn gezicht straalde. ‘Je mange bien, patron!’ (Ik heb goed te eten, baas!) De man was (zeker naar mijn begrip) straatarm, maar hij was toch tevreden!

Maar op een ander vlak zijn de dingen die je met je menselijke logica op geen enkele manier met elkaar kunt verbinden. Volgens elke vorm van menselijk redeneren sluiten ze elkaar uit. In Gods wereld kunnen dingen die voor ons onverzoenlijk zijn echter toch op de een of andere manier samengaan.

Ik noem een paar van deze paradoxen.  Neem bijvoorbeeld de Drieëenheid. God is één. Maar hij bestaat niettemin uit drie personen. Hoe kun je die twee elementen logischerwijs aan elkaar koppelen? Als je een verklaring zoekt en de eenheid van God over-accentueert (als dat al mogelijk zou zijn!), raak je de drieheid kwijt. Maar als je te veel nadruk legt op de drieheid, loopt je het gevaar dat de waarachtige eenheid van God geweld wordt aangedaan en dat je uitkomt bij een soort van driehoofdige directie van het heelal. Er is geen andere mogelijkheid dan dit mysterie  in geloof te aanvaarden.

Of denk aan de Bijbel.  De Bijbels is Gods werk, maar ook mensenwerk. Hoe kunnen we daarmee uit de voeten? Het lijken twee elementen die elkaar uitsluiten. Maar in de goddelijke logica zijn ze allebei waar. We moeten echter altijd oppassen, want als we het goddelijke aspect van de Bijbel teveel nadruk geven, resulteert dat gemakkelijk in een starre, mechanische opvatting van inspiratie. Maar als het menselijke teveel naar voren wordt geschoven verliest het Woord van God zijn gezag.

Nog een voorbeeld. De mens is een zondaar en tegelijkertijd toch een ‘kind van God’. Hoe gaat dat samen?  Luther sprak de bekende woorden: Simul iustus at peccator—tegelijkertijd gerechtvaardigd en zondaar. Het lijkt elkaar uit te sluiten. Maar bij God kan het toch—en dat is ook weer iets om in het geloof dankbaar te aanvaarden. En laten we blij zijn dat de kerk zowel een gemeenschap van heiligen is als een school van zondaars.

Ja, en dan is er die alles overtreffende paradox. Jezus was en is God en werd mens. Hij was door menswording niet nog maar een beetje God, en omdat hij God was en bleef werd hij niet maar een beetje mens. Zijn ‘vleeswording’ was geen schijnvertoning, een doen-alsof.  Het is logisch niet te vatten, maar in Jezus Christus vinden we de ultieme paradox. Jezus’ goddelijkheid en zijn menselijkheid lijken elkaar uit te sluiten. Maar, God zij dank, is dit in Gods wereld toch mogelijk.

Dat is de wonderbare waarheid van het kerstgebeuren.  Jezus werd de Immanuel, de God met ons. Omdat hij God is kan hij ons redden. Omdat hij mens werd kan hij in alles onze ‘broeder’ zijn.

Dank u, Heer, voor deze geweldige paradox.