Toen ik op zaterdag 12 november naar Meppel reed om daar te gaan preken hoorde ik een interessant gesprek op Radio 1 met mevr. Tamar de Waal, die zichzelf (volgens haar website) een politiek filosoof noemt. Aanleiding voor het gesprek was de steeds maar voortgaande discussie over ‘zwarte Piet’, maar mevrouw de Waal maakte het onderwerp veel breder. Zij hield een buitengewoon interessant en indringend betoog over het recht tot vrije meningsuiting en het belang van gedegen meningsvorming.

Vrij je mening kunnen uiten is een van de rechten van de mens. Nu kan het zijn dat het ene mensenrecht op gespannen voet staat met een ander recht. Het proces dat op dit moment wordt gevoerd tegen de PVV leider Geert Wilders is daar een spraakmakend voorbeeld van. Hoe ver mocht hij gaan in zijn typering van de Marokkaanse minderheid? Waren zijn uitspraken een gerechtvaardigde uiting van zijn politieke mening, of was zijn ‘minder-Marokkanen’ uitspraak een belediging van een bevolkingsgroep of zelfs duidelijke discriminatie? Had Wilders’ recht op het uiten van zijn mening niet getemperd moeten worden door het fundamentele recht van anderen om niet gediscrimineerd en beledigd te worden?

Mevr. de Waal benadrukte vooral dat mensen die het recht claimen om vrijelijk hun mening te uiten ervoor moeten zorgen dat zij niet zomaar wat schreeuwen en zich niet vooral laten leiden door onberedeneerde onderbuik-gevoelens. Wij hebben, zei zij, allemaal de plicht om moeite te doen om onze mening te vormen door eerst naar anderen te luisteren en standpunten tegen elkaar af te wegen.  Zij haalde het voorbeeld aan van de Griekse filosofen. Vertegenwoordigers van diverse filosofische ‘scholen’ ontmoeten elkaar op de markt, waar zij het gesprek met elkaar aangingen om op die manier hun mening zo nodig bij te stellen.

Het is duidelijk dat veel mensen het vaak jammerlijk laten afweten als het gaat om naar anderen te luisteren en diverse standpunten serieus in overweging te nemen in een poging tot een verantwoorde meningsvorming. Dat zien we in de politiek, vaak op een grove en ergerlijke manier, zoals in de recente strijd tussen republikeinen en democraten in de VS. Ik vrees dat we het ook op grote schaal zullen zien als er in maart a.s. verkiezingen zullen zijn in ons land. Maar we zien het ook binnen de kerk—binnen veel kerkgenootschappen, inclusief de Adventkerk.

In de Adventkerk is er een specifiek probleem t.a.v. vrije meningsuiting. In de officiële kerkelijke media en de door de kerk georganiseerde evenementen (met inbegrip van de plaatselijke bijbelstudie op zaterdagmorgen) kan lang niet iedereen zijn mening kwijt. Tot op zekere hoogte is dat te billijken—een kerk staat voor een bepaalde visie en is geen debaters-club. Maar het zou wel fijn zijn als alle stromingen die er ook binnen de Adventkerk zijn meer ruimte zouden krijgen om te zeggen wat hen beweegt.

Gedegen meningsvorming blijft voor de kerk—en dan vooral ook voor de individuele kerkleden—een absolute prioriteit. We moeten als leden van de kerk onbevooroordeeld luisteren naar Gods Woord, maar ook naar elkaars standpunten en interpretaties. Dat lukt maar heel zelden. De zgn. ’rechter’ vleugel van de kerk luistert nauwelijks naar wat ‘links’ te zeggen heeft—en vice versa. De ‘conservatieve’ groep gaat er gewoonlijk vanuit dat de ‘liberalen’ nog nauwelijks iets geloven, terwijl de ‘liberalen’ of ‘progressieven’ de ‘behoudende’ stroming zien als zielenpieten die niet zelfstandig durven nadenken en zich met traditionele kluitjes in het negentiende-eeuwse riet laten sturen.

Er wordt veel gesproken over de noodzaak om tot grotere eenheid te komen. Wie zal willen ontkennen dat dit belangrijk is? Maar eenheid, waarbij we elkaar echt als ‘broeders en zusters’ (h)erkennen, kan alleen worden bevorderd als we niet tegen elkaar blijven schreeuwen maar naar elkaar luisteren en een verantwoorde mening vormen voordat we onze mening uiten.