Uitgeverij Boekencentrum heeft onlangs een boekje uitgegeven met de suggestieve titel Goed Gereedschap is het Halve Werk.[1] Het heeft twee auteurs:  Professor Kees van der Kooi, die systematische theologie doceert aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, en zijn vrouw Margriet die geestelijk verzorger is in een ziekenhuis. Doordat ik in de afgelopen maanden een Engelse vertaling van het boek heb gemaakt, die binnenkort bij Eerdmans in de VS zal verschijnen, heb ik intensief met de inhoud kennisgemaakt. De boodschap van het boek is duidelijk. Christelijke geestelijke zorg heeft veel aspecten gemeen met geestelijke zorg die vanuit een andere levensbeschouwing wordt gegeven of ‘neutraal’ pretendeert te zijn. Maar de christelijke geestelijke verzorger is een pastor die meer meebrengt dan de vaardigheden en kunde die iedereen nodig heeft die mensen wil begeleiden/coachen in crisissituaties. Hij/zij heeft een goede theologische gereedschapskist nodig om dingen te kunnen zeggen en doen die theologisch verantwoord zijn. Die stelling wordt uitgewerkt aan de hand van een vijftiental casussen uit de praktijk van Margriet van der Kooi.

Toen ik bezig was met dat onderwerp viel mijn oog op een boek dat ik een paar jaar geleden in een christelijke boekwinkel in Australië kocht dat de rol van de predikant als theoloog voor zijn gemeente benadrukt.[2] Een predikant moet over een reeks van gaven en sociale vaardigheden beschikken om een goede leider van zijn gemeente te kunnen zijn. Maar, zo bepleiten de twee auteurs van dit boek, een predikant moet in de eerste plaats als theoloog in staat zijn de gemeenteleden te voeden met goede, theologisch verantwoorde, kost en moet zijn team op een theologisch goed gefundeerde manier kunnen aansturen.

Ik zou de lijn die deze twee boeken, elk op een heel eigen manier, aangeven verder willen doortrekken naar een specifieke groep mensen: de leiders en bestuurders van kerkelijke organisaties—met name van de ‘hogere’ overkoepelende organen. In de context van de Adventkerk valt daarbij vooral te denken aan de bestuurders van conferenties, unies, divisies en de Generale Conferentie. Er is in de afgelopen decennia veel gedaan om leiders bij te scholen via allerlei leiderschapstrainingen en zelfs complete academische programma’s. Daarbij ligt de nadruk op de technieken die nodig zijn om leiding te kunnen geven aan een nogal ingewikkelde organisatie. Wie een beetje heeft gevolgd wat in de meeste van deze trainingen en cursussen wordt aangeboden, ontdekt dat het voor een groot deel om aspecten gaat die één-op-één ook voor niet-kerkelijke organisaties en voor het bedrijfsleven gelden. Daar is tot op zekere hoogte niets mis mee, want een kerk is ook een sociale organisatie waarin je veel processen tegenkomst die voor elke organisatie gelden. Gelukkig wordt bij deze cursussen echter ook steeds benadrukt dat een kerkelijke organisatie geestelijk ingestelde leiders nodig heeft.

Toch is er een element dat vaak onderbelicht blijft. Een kerkelijke leider moet ook een bekwaam theoloog zijn, die de taak die hem/haar is toevertrouwd op een theologisch doordachte manier kan uitvoeren. Het gaat er daarbij om dat hij/zij niet alleen dingen goed kan organiseren, vergaderingen efficiënt kan leiden, anderen kan aansturen en kan enthousiasmeren, enzovoort. Het is van het grootste belang dat de kerkleider als theoloog richting kan geven en ontwikkelingen binnen de kerk op een theologisch verantwoorde wijze kan bevorderen of afremmen. Ik denk dat er op allerlei niveaus in de Adventkerk dikwijls leiders zijn die weliswaar ‘geestelijk’ zijn, maar die je helaas tegelijkertijd theologische lichtgewichten moet noemen. En dat heeft zijn gevolgen. Ik denk haast als vanzelf aan de vorige president van de Generale Conferentie en diens huidige opvolger. Het leiderschap van de vorige president werd vooral gekenmerkt door zijn gedegen theologische achtergrond en dat kan van menige topleiders van dit moment niet worden gezegd. Ook voor kerkelijke leiders geldt dat zij hun theologische gereedschapskist continu bij de hand moeten hebben bij het vervullen van hun taak. De kerk loopt grote averij op als dat niet het geval is.