Er wordt nogal eens gezegd dat adventisten de meeste veranderingen in de rest van de wereld volgen, maar dat dit gewoonlijk wel zo’n vijftig jaar later is. Misschien is dat nogal overdreven, maar feit is dat de dingen die op de wereld—en op andere kerken—afkomen, uiteindelijk ook bij ons aankomen.
Vorige week las ik een boek van een Nederlandse hoogleraar theologie, Hans Snoek, getiteld Van Huis uit Protestant, met als ondertitel: Hoe de leer verdampte en het geloof veranderde.[1] In het hoofdstuk dat wat historische achtergrondinformatie geeft over de uitdagingen waarom de Nederlandse protestanten zo’n zestig jaar geleden werden geconfronteerd, citeert hij twee schrijvers die een analyse probeerden te geven van de situatie waarmee zij werden geconfronteerd. Zij noemen dingen die volgens hen moesten veranderen, maar wat zij schreven wijst wel in totaal verschillende richtingen.
De ene auteur– Prof. R. Schippers—was van mening dat de grootste bedreiging voor het gereformeerde volksdeel bestond uit de neiging van veel (vooral jongere) kerkleden om ‘wereldgelijkvormig’ te worden. Hij benadrukte het morele verval, met name op seksueel gebied, en de gevaren van allerlei vormen van onacceptabel vermaak. Bij dat laatste moest vooral de bioscoop het ontgelden.
De andere schrijver—Thijs Booij—schreef, eveneens in 1954, dat het gereformeerd protestantisme, dat hij om zich heen zag, ernstig leed aan ‘een cultuur van ouderdom’. Het dynamisch karakter van vroegere tijden was verdwenen, zei hij, en had plaats gemaakt voor stagnatie. He constateerde weinig groei op het vlak van denken en geloven, ‘wat leidt tot een monoloog-cultuur, die is uitgepraat en alleen nog herhaalt. Zij is fantasieloos, schuwt het experiment en de improvisatie en de creatieve planning.’
Booij onderstreepte vervolgen dat een van de problemen in de gereformeerde wereld, die hij van binnenuit kende, ligt in het feit dat de kerk door mannen werd gedomineerd. En hij voegde daar nog aan toe dat ‘het sterke intellectualisme van de gereformeerde cultuur’ maar weinig ruimte laat voor de belevingsaspecten van het geloof. ‘De abstracte manier van denken leidt tot het bouwen van systemen, wat stimuleert om . . . theologische verschillen in zes decimalen uit te drukken.’
Velen in de hedendaagse Adventkerk zullen soortgelijke analyses maken. Aan de ene kant zijn er velen die zeggen dat we veel meer nadruk moeten leggen op het ‘anders’ zijn dan ‘de wereld’ en op het belang om ons qua karakter en leefstijl te ontwikkelen op een manier die God van ons verlangt. Ja, wie zou dat willen ontkennen? En toch werd ik vooral getroffen door wat Thijs Booij meer dan een halve eeuw geleden schreef. Want zijn woorden zijn ook heel direct van toepassing op het adventisme van nu. Helaas hebben de gereformeerden bitter weinig gedaan met de opmerkingen van Booij. Zal de Adventkerk erin slagen het ‘beter’ te doen?
Een geloofsgemeenschap die vooral het oude herhaalt en niet langer een duidelijke ‘tegenwoordige waarheid’ heeft die toegesneden is op de tijd waarin we leven; waarin vooral mannen de toon aangeven, en waarin men bang is voor nieuwe vormen van spiritualiteit, kan nog wel een tijdje blijven bestaan, maar zal weinig aantrekkingskracht hebben voor mannen en vrouwen om ons heen die op zoek zijn naar een geestelijk huis. Hopelijk zal het niet nog zo’n vijftig jaar duren voordat we dit onder ogen willen zien.