Werkelijkheid

Een flink deel van mijn tijd is de afgelopen week opgeslokt door het lezen van de drukproeven van het bijbels dagboek dat ik heb geschreven en dat rond 1 oktober gaat verschijnen onder de titel Een Kwestie van Kiezen. Vandaag hoop ik de tekst van de overdenkingen voor de maanden november en december nog eens door te pluizen.

Het werk werd onderbroken door een gevarieerd lang weekend in België. Op zaterdagmorgen preekte ik voor een gehoor van ruim honderd personen in de Franstalige Afrikaanse gemeente in Brussel. Zij hebben gastvrij onderdak gevonden in een niet zo lang geleden gerenoveerde kerk van een Protestantse gemeente, op een mooie locatie, niet ver van het centrum van de stad. De groep bestaat voor een belangrijk deel uit mensen die uit Rwanda zijn gekomen. Mijn (Franse) preek werd dan ook naar het Kinyarwanda vertaald. Tot mijn verbazing nam de vertaling zeker twee keer zoveel tijd als ik nodig had. Toch zal ik maar aannemen dat de vertaler een redelijk getrouwe weergave bood van wat ik zei.

Naast enkele bezoeken die een voornamelijk sociaal karakter droegen en een belangrijke bespreking op maandag hebben we de tijd genomen voor een tweetal toeristische activiteiten. Mijn vrouw vergezelde me deze dagen en daarom wilden we proberen om wat privé-elementen in ons programma voor het weekend in te bouwen.  Wij bezochten het Magritte-museum en het Atomium.

Een bezoek aan het Atomium stond al een tijdje op mijn verlanglijstje. Het was 54 jaar geleden dat ik tijdens de Wereldtentoonstelling het indrukwekkende bouwsel voor het eerst bezocht. Daarna had ik er alleen maar vanuit de verte naar gekeken. Koffie drinken in de bovenste bol van deze meer dan 100 meter hoge structuur, met helder uitzicht over de stad en de omgeving, was de 8 euro p.p. entree (inclusief seniorenkorting) meer dan waard.

In het Magritte-museum waren noch mijn vrouw, noch ik, ooit eerder geweest, ondanks onze redelijk frequente bezoeken aan het enorme, nogal pompeuze, gebouw van het Nationaal Museum voor Schone Kunsten, waarin ook het Magritte-museum onderdak heeft gevonden. Het museum is geheel gewijd aan de beroemde Belgische surrealistische kunstenaar René Magritte (1898-1967).  Magritte overtrof onze verwachtingen, zowel ten aanzien van zijn enorme creativiteit, de veelzijdigheid van zijn werk en zijn vakmanschap als schilder.

Er was een facet dat me daarna niet losliet: de link tussen het Atomium en het werk van Magritte.  Ze bieden alle twee een bepaalde kijk op de werkelijkheid.  Het Atomium is een voorstelling van een heel klein stukje werkelijkheid dat we zonder technische hulpmiddelen niet kunnen waarnemen. De stalen constructie die in Brussel in 1958 werd gebouwd bestaat uit negen bollen met elk een diameter van 18 meter, die allemaal precies 29 meter van elkaar afstaan, en samen de kristalstructuur  van een ijzeratoom uitbeelden. Maar dan niet minder dan165 miljard maal vergroot! Het Atomium representeert een stuk werkelijkheid, maar op een manier dat het toch niet meer de echte werkelijkheid is.

Magritte gaat ook op een eigen manier om met de werkelijkheid. Hij legt die niet onder een microscoop, maar hij ziet die werkelijkheid door het prisma van zijn eigen levendige verbeelding. Als surrealist zoekt hij naar een subjectieve werkelijkheid achter wat hij bij een eerste blik ziet. De verbeelding kan een dimensie toevoegen en betekenis geven aan wat je ziet. Het gaat niet langer om een exacte weergave, maar om de gevoelens, de associaties en ideeën die worden opgeroepen.

Als je er wat verder over nadenkt kun je er als gelovige christen, dunkt me, iets belangrijks aan toevoegen. De ideeën en associaties die bij Magritte opborrelden werden niet  geïnspireerd door een christelijke visie op de werkelijkheid. Maar vanuit het geloof tegen de werkelijkheid aankijken doet je allereerst beseffen dat alleen God de Werkelijkheid kent. Wij zien altijd maar ten dele en hebben allerlei hulpmiddelen nodig om wat we dan zien te kunnen duiden. Maar wat we vooral nodig hebben is gelovige verbeelding, een soort spirituele, bijbelse-geïnformeerde, surrealistische kijk op de Werkelijkheid. Alleen dan gaat die Werkelijkheid echt iets voor ons betekenen. Ja, toch?