[Dinsdagavond, 23 oktober) Bijna vijfentwintig jaar geleden bracht mijn zoon een stapeltje boeken mee uit de Verenigde Staten waar hij toen studeerde. Hij kwam thuis zijn vakantie doorbrengen. Mijn vrouw en ik woonden destijds in West-Afrika en een aanvulling van onze leesvoorraad was in die tijd nog meer welkom dan tegenwoordig. Een van de boeken die hij me gaf was een dikke paperback, van een mij toen nog onbekende schrijfster. Het was Atlas Shrugged van Ayn Rand (1905-1982).

Ik had nooit eerder van Ayn Rand gehoord en begon snel aan het bijna 1.500 bladzijden tellende boek. Meestal lees ik de boeken waarin ik eenmaal begonnen ben helemaal uit, ook al valt de inhoud wat tegen. Maar dit keer kwam ik niet verder dan ongeveer de helft. Toen had ik er schoon genoeg van. Het was redelijk spannend, maar de boodschap stond me heel erg tegen. Als ik het me goed herinner heb ik het afschuwelijke boek een paar jaar geleden opgeruimd toen ik wat ruimte in mijn boekenkast probeerde te maken.

Toen ik vanmorgen in de Thalys naar Brussel het losse nummer van Dagblad Trouw, dat ik bij een kiosk op Schiphol had gekocht, zat te lezen, kwam ik een paginagroot artikel tegen met de titel: De tijd is rijp voor Ayn Rand. Het betrof een uitgebreide recensie van de Nederlandse vertaling van Atlas Shrugged, die deze week, zo’n dertig jaar na haar dood, door Uitgeverij Luitingh-Sijthoff is uitgebracht. Er was ooit door een privépersoon een krakkemikkige Nederlandse vertaling gemaakt en in eigen beheer uitgegeven, maar dit is de eerste serieuze uitgave van Ayn Rand’s belangrijkste boek. Voor 29,95 euro zal het vanaf morgen in de boekwinkel liggen.

Ayn Rand was een Russische Jodin die in 1926 als Alisa Zinov'yevna Rosenbaum naar de Verenigde Staten emigreerde, een nieuwe naam aannam en na verloop van tijd begon te schrijven. In haar boeken bejubelde zij haar nieuwe vaderland met zijn laissez-faire kapitalisme uitbundig.  Maar zij wees wel op ‘het gevaar’ dat dit principe, dat Amerika ‘groot’ had gemaakt, ondermijnd zou kunnen worden door socialistische denkbeelden. Zij ontwikkelde een filosofie (het zgn. Objectivisme) waarin het hoogste doel van de mens is dat hij voor zichzelf zorgt en zich niet door altruïstische gevoelens van de wijs laat brengen.  Het dollarteken staat centraal, greed is good. Altruïsme is moreel verwerpelijk, en je welvaart delen met anderen is volstrekt irrationeel. Atlas Shrugged vertolkt deze abjecte filosofie in de vorm van een knap geschreven roman.

Het boek is, enkele decennia nadat het geschreven werd, tegenwoordig ongekend populair bij veel Amerikanen, vooral bij het deel van de Republikeinen dat zich aangetrokken voelt tot de zgn. Tea Party. Dat is opmerkelijk, want velen van hen zijn conservatieve Protestanten, terwijl Ayn Rand een doorgewinterde atheïste was. Ook de invloedrijke Allen Greenspan is zeer van haar ideeën (die ook wel zijn omschreven als de ‘utopie van de begeerte’) gecharmeerd. En, o ja, ook Paul Ryan, de running mate van Romney, vindt haar geweldig. Steeds meer kom je haar naam echter ook elders in de wereld tegen.  En nu schijnen ook in Nederland, volgens de mensen van Uitgeverij Luitingh-Sijthoff, de geesten rijp te zijn voor haar ideeën. Voor de kleine ‘Libertarische’ splinterpartij is het boek van Ayn Rand zoiets als een geïnspireerde heilige schrift. Maar ook Mark Rutte prees haar, volgens het artikel in Trouw, vorig jaar als een ‘grote geest van het liberalisme’.

Ondanks mijn afkeer van het boek is er toch is er iets dat ik erin bewonder.  Door haar ideeën in de vorm van een roman te gieten, wist zij een veel groter publiek te bereiken dan het geval zou zijn geweest als zij een droge wetenschappelijke studie had geschreven. Andere auteurs hebben dat ook met succes gedaan. Ik denk bijvoorbeeld aan De Wereld van Sofie, van de Noorse schrijver Jostein Gaarder, die een inleiding tot de filosofie in de vorm van een verhaal publiceerde, en aan De Reis van Theo, een geschiedenis van de theologie in romanvorm, van de hand van  de Franse schrijfster Catherine Clément. Of om een ander voorbeeld te noemen: The Shack, door ene W. Paul Young (in Nederland verschenen bij Uitgeverij Kok onder de titel De Uitnodiging), waarin het thema van de Drie-eenheid in een roman wordt behandeld. Daarmee werden miljoenen mensen wereldwijd aan het denken gezet.[1]

Zou het niet geweldig zijn als er meer christenen (inclusief adventistische christenen) zouden zijn die de christelijke waarden en idealen zouden kunnen vertalen in een literaire vorm, op een wijze die een wereldwijd publiek zou aanspreken (en misschien zelfs wel door Mark Rutte zou worden gelezen)?