Een groter verschil laat zich nauwelijks denken. Tijdens de afgelopen maanden was ik een trouwe bezoeker van de Loma Linda University Church. Het is de grootste plaatselijke Adventgemeente ter wereld. Niet zo groot als de Yoido Full Gospel Church (de Koreaanse mega-pinksterkerk met haar 800.000 leden en wekelijks meer dan een kwart miljoen kerkgangers in een groot scala van verschillende erediensten), maar met ongeveer 7.000 leden toch nog een stukje groter dan alle gemeenten in de Nederlandse Unie van Adventkerken bij elkaar. Tijdens de eerste dienst van 9.00-10.15 en de tweede dienst 11.30-13.00 zijn vrijwel alle 2.300 zitplaatsen bezet. Er zijn grootse plannen om het gebouw binnenkort aanzienlijk uit te breiden.
Bij de diensten, die via televisie worden uitgezonden, is alles op de minuut af precies getimed. De muziek is van hoge kwaliteit—instrumentaal of een groot koor. Alles wordt op grote schermen geprojecteerd. Tijdens de weken dat ik deze kerk bezocht was de spreker steeds dezelfde: de ‘senior pastor’. Hij weet zijn gehoor te boeien. Hij spreekt zonder papier. (Misschien verraadt zich hier een vleugje jaloezie, want na 50 jaar preken heb ik nog steeds een tiental velletjes A5 voor me als ik aan mijn preek begin.) Alles is even professioneel.
Je kunt in een kerk als deze heerlijk anoniem blijven als je dat wilt. Je kunt ervoor kiezen een toeschouwer te zijn, zonder op de een of andere manier een bijdrage te leveren. Ik heb de indruk dat dit voor veel aanwezigen ook het geval is. Maar eerlijk is eerlijk: er zijn natuurlijk wel honderden vrijwilligers die zich ervoor inzetten dat de sabbatdiensten vlekkeloos verlopen en dat allerlei programma’s worden georganiseerd. Ik heb ook wel ontdekt dat er heel wat wordt gedaan voor kinderen en jeugd. En bijna elke week worden er wel enkele mensen gedoopt!
Maar de vorige sabbat was ik in een heel andere gemeente, zo’n 150 kilometer ten noordoosten van Loma Linda. Na een rit langs een prachtige weg door de Mojave woestijn arriveerden we bij een onopvallend kerkje: een laag gebouwtje met een simpele kerkzaal en een aantal andere ruimten. Ik vroeg vóór de dienst aan de predikant hoeveel kerkbezoekers we konden verwachten. ‘Op een goede dag ongeveer honderd tot honderdtwintig,’ zei hij. Ik was die morgen de gastspreker.
Mijn vrouw en ik waren vroeg genoeg gearriveerd om ook het begin van de sabbatschool, die om 9.30 uur begon, bij te wonen. Tot mijn verrassing waren er nog slechts twee mannen toen we binnenkwamen. Tot mijn verdere verrassing waren het twee zwarte mannen. Tijdens de bijbelstudie druppelden de (eveneens bijna uitsluitend zwarte) bezoekers geleidelijk aan binnen en toen ik om ongeveer 13.15 (!) aan mijn preek begon bleek het inderdaad een ‘goede dag’ te zijn en was de kerkzaal vrijwel helemaal gevuld.
Ik had me nauwelijks gerealiseerd dat er ook in Californië veel kleine Adventgemeenten zijn: overwegend blanke gemeenten, maar ook overwegend zwarte gemeenten en Spaanstalige gemeenten en gemeenten met vooral leden van Aziatische origine. Wij kregen een buitengewoon hartelijke ontvangst in de Antilope Valley SDA Church. Aan het begin van de dienst was de onderlinge begroeting een stuk spontaner en fysieker dan wat ik in de Loma Lindakerk gewend was geraakt. Geen klassieke muziek met viool en cello, maar jazz-achtige muziek met instrumenten die ik eerder met New Orleans associeer. Waarschijnlijk was mijn preek heel wat tammer dat men gewoonlijk van de eigen predikanten gewend is. (Maar misschien viel dat mee, want er klonk wel een stevig applaus nadat ik ‘amen’ had gezegd en ik geloof niet dat dit vooral werd ingegeven door het feit dat men blij was dat ik eindelijk weer ging zitten!)
Gedurende de afgelopen dagen heb ik me herhaaldelijk afgevraagd: Als ik permanent in Californië zou wonen, zou ik dan lid willen worden van een perfect geregisseerde gemeente als de Loma Linda University Church, waar de eredienst veel elementen heeft die mij als blanke, goed-opgeleide, Europese senior aanspreken? Misschien wel, want ik houd van een goed verzorgde eredienst die op tijd begint en ook weer op tijd eindigt. Of zou ik toch maar liever kiezen voor een kleinere gemeente waar je kunt voelen dat de mensen bij elkaar horen en waar iedereen rechtstreeks, actief betrokken is bij wat er op sabbatmorgen gebeurt—ook al zijn er heel wat aspecten die cultureel nogal ver van mijn bed zijn?
Wat maakt een groep mensen tot een geloofsgemeenschap? Dat is een moeilijk te beantwoorden vraag. Natuurlijk spelen culturele factoren een belangrijke rol. Maar het belangrijkste is dat een echte kerkgemeente bestaat uit mensen die vastbesloten zijn ‘broeders’ en ‘zusters’ van elkaar te zijn en zich als zodanig gedragen, en die niet alleen naar de kerk komen als passieve ontvangers, maar ook iets aan elkaar willen (door)geven. Al met al zal het me over een paar weken goed doen weer in mijn thuisgemeente—de Adventgemeente in Harderwijk—te zijn, waar we goddank nog steeds een orgel hebben (dat weliswaar niet helemaal te vergelijken is met het Casavant Freres pijporgel met zijn 7,036 pijpen in the Loma Linda university Church), en waar Robert onze trouwe (en begaafde) organist is. Het is een gemeente die volgens mij aan de meeste eisen voldoet om een echte geloofsgemeenschap te mogen heten.