Toen onze zoon (destijds: zoontje) de christelijke basisschool bezocht in de plaats waar we een dikke veertig jaar geleden woonden, bood mijn vrouw aan om ‘leesmoeder’ te worden op die school, dat wil zeggen: als vrijwilligster kinderen te helpen bij het vlot leren lezen. Dat aanbod werd op prijs gesteld, maar er was een hobbel. De school had een expliciete Calvinistische grondslag en verlangde van personeel en vrijwilligers dat zij een verklaring tekenden dat zij instemden met de Drie Formulieren van Enigheid. Mijn vrouw had tot op dat moment nog nooit van deze ‘Drie Formulieren’ gehoord. Ze was niet van plan zo maar iets te tekenen en werd dan maar ‘leesmoeder’ op de nabij gelegen openbare school!

Wat zijn de Drie Formulieren van Enigheid?  Het gaat om documenten die in de zestiende en zevende zeventiende eeuw door de Nederlandse Calvinisten als gezaghebbend werden aanvaard. Dat betrof allereerst de Nederlandse Geloofsbelijdenis (1561) en de Heidelberger Catechismus (1563), die tot in detail definieerden wat de ware leer was. Zo’n vijftig jaar later kwamen daar de Dordtse Leerregels bij. Die danken hun naam aan het feit dat ze werden opgesteld tijdens de beroemde Synode van Dordrecht (1618-19), waar de voorstanders van predestinatie hun conflict uitvochten met de volgelingen van een zekere Arminius, die beweerde dat de mens een vrije wil heeft. Die groep werd ook wel aangeduid met de naam ‘remonstranten’ en daarom heten de Dordtse Leerregels ook wel de Vijf Artikelen tegen de Remonstranten.

Hoewel de schoolleiding van de christelijke basisschool ter plaatse aangaf dat het slechts om een formaliteit ging, had mijn vrouw er toch bezwaar tegen dat ze formeel met deze documenten moest instemmen.  Nog steeds behoren deze geschriften tot de zgn. belijdenisgeschriften van de PKN, de Protestantse Kerk in Nederland. Betekent dit dat de meeste leden van de PKN (of van andere kerken in de Calvinistische traditie in en buiten Nederland) zo ongeveer weten wat er in deze drie documenten staat? Nee, zeker niet. Ik schat dat de meerderheid er nog nooit een letter van gelezen heeft. Maar, ondanks veel discussie over bepaalde artikelen (met name in de Nederlandse Geloofsbelijdenis) blijkt het haast onmogelijk om wijzigingen aan te brengen. En van tijd tot tijd worden ze gebruikt om er mensen mee om de oren te slaan (of iemand te weigeren als ‘leesmoeder’ te fungeren).

Dit was precies wat de leiders van de Adventkerk van het eerste uur in gedachten hadden toen ze zeiden dat ze niets van formele geloofsbelijdenissen moesten hebben. Zij hadden gezien hoe deze historische documenten in de kerken in Noord-Amerika, waarmee zij bekend waren, bijna hetzelfde gezag hadden gekregen als de Bijbel en hoe moeilijk het was geworden om een open discussie aan te gaan over een bepaald bijbels thema. Alles lag vast en je moest je precies houden aan wat de wijze mannen in het verleden hadden uitgedokterd. Voor hen was het duidelijk: ‘We have no creed but the Bible!’ (Wij hebben alleen de Bijbels als onze geloofsbelijdenis.)

Geleidelijk aan hebben we het standpunt om geen ‘credo’ te hebben aan de kant geschoven. We hebben nu een document dat bekend staat als de (28) Fundamental Beliefs (Fundamentele Geloofswaarheden). Het is veel meer geworden dan een simpele opsomming van de belangrijkste adventistische geloofspunten. Het is (net als de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Heidelberger Catechismus in het Nederlands Protestantisme) een toets van orthodoxie geworden. Dat moet je geloven, want anders kun je niet echt meedoen.

Betekent dit dat alle zevende-dags adventisten wel zo ongeveer weten waar het in de 28 Fundamentele Geloofspunten over gaat? Verre van dat. Ik heb wel eens een klein onderzoekje gedaan.  Daarbij bleek dat de meeste Nederlandse kerkleden niet verder komen dan 10 à 12 punten te noemen. En laten we eerlijk zijn: vooral de meeste nieuw-gedoopten hebben maar een vaag idee van wat er in het document met die 28 Geloofspunten wordt gezegd. In verre landen gaat dat waarschijnlijk nog wat verder. Ik denk niet dat de meeste 30.000 nieuwe leden, die onlangs na campagnes van enkele weken in Zimbabwe werden gedoopt (om maar een voorbeeld te noemen), zelfs zover komen dat ze tien punten kunnen opnoemen. Maar tegelijkertijd zegt de hoogste kerkleiding dat je eigenlijk geen goede adventist bent als je sommigen van die 28 punten niet onderschrijft!

Zonder twijfel zijn de Drie Formulieren van Enigheid belangrijke historische documenten. Veel van de basisbeginselen zijn daardoor in het Nederlandse Calvinisme bewaard gebleven Maar in het dagelijks leven van de meeste kerkgangers spelen ze nauwelijks nog een rol.  Zo is ook het document van de Fundamentele Geloofswaarheden zeker een belangrijk document. Maar we moeten toch ook de betrekkelijkheid ervan inzien. We mogen vaststellen dat de meeste adventisten een aantal belangrijke algemeen christelijke en specifiek adventistische beginselen hebben omarmd, zonder dat ze in hun dagelijks leven steeds naar de letter van de tekst van dit document hoeven te kijken. En de 28 Fundamentele Geloofspunten mogen nooit de steriele status van een echte ‘geloofsbelijdenis’ krijgen of gebruikt worden als een checklist om iemands orthodoxie (of gebrek daaraan) vast te stellen—dat staat haaks op een kostbare adventistische traditie!