Terug naar vroeger: Boeken verkopen in Zweden

 

In de afgelopen dagen reden mijn vrouw en ik vanuit Zeewolde naar Zweden. We doen er gewoonlijk drie dagen over om onze bestemming te bereiken. Dit keer combineren we een paar weken vakantie bij onze zoon en onze kleindochters met een aantal andere, deels kerk-gerelateerde, activiteiten. Ik ben de tel kwijtgeraakt wat betreft het aantal keren dat ik de reis naar Zweden heb gemaakt. De teller staat op tenminste veertig tot vijftig keer. In de jaren dat ik bij het kantoor van de Trans-Europese Divisie werkte, ging ik regelmatig naar Scandinavië. En sindsdien ben ik gemiddeld twee tot drie keer per jaar in Zweden geweest.

Maar mijn pelgrimages naar Zweden begonnen al toen ik ging studeren. De Nederlandse Adventkerk had destijds de regel dat iedereen die predikant wilde worden in de Nederlandse Unie tenminste een jaar moest colporteren met door de kerk uitgegeven boeken.. Gelukkig was men wel zo inschikkelijk dat dit jaar ook opgesplitst mocht worden in een reeks van vier of vijf zomervakanties.  De filosofie hierachter was dat colportage de beste manier was om mensenkennis te verwerven en te leren met alle soorten mensen om te gaan. Bovendien was het, naar men zei, een evangelisatiewerk van de hoogste orde. [En misschien was het wel helemaal toevallig dat de voorzitter van de Nederlandse kerk toentertijd tegelijkertijd de directeur was van de kerkelijke uitgeverij en dus een heel rechtstreekse interesse had in alles wat de omzet zou kunnen verhogen!

Er was wel een aspect in deze regel van een jaar colporteren dat wat ruimte bood. Je was niet verplicht om perse in Nederland te colporteren. En aangezien er een op waarheid gebaseerd gerucht circuleerde dat het veel gemakkelijker was om boeken te verkopen op het Zweedse platteland dan in Nederland, besloot ik (in het spoor van enkele anderen) om naar Zweden te gaan en daar mijn studiegeld te gaan verdienen. Dat deed ik een aantal zomers en dus verkocht ik boeken in verschillende streken in Zweden. De laatste keer was dat, kort nadat we waren getrouwd, samen met mijn vrouw om zo het geld bijeen te krijgen dat we nodig hadden voor mijn studie in de Verenigde Staten, waar ik aan Andrews University mijn masters graad wilde halen.

Een van de eerste plaatsen waar ik werkte was het stadje Gränna, schitterend gelegen aan het langgerekte Vättern-meer in Zuid-Zweden. Eén van de belangrijkste snelwegen loopt even buiten de plaats om en geeft een fantastisch uitzicht op Gränna en het in het meer gelegen Visingsö, een eiland waar ik ook honderden boeken aan de man (of meestal: de vrouw) heb gebracht. Elke keer als ik daar langsrijd--zoals op deze vrijdag 4 augustus--komen herinneringen aan mijn colportageverleden bij mij boven. Ik moet overigens wel bekennen dat toentertijd het commerciële aspect belangrijker voor me was dan dat van evangelisatie. En ik moet ook toegeven dat ik een vreselijke hekel had aan het werk. Maar het was de beste manier om in korte tijd genoeg te verdienen voor een volgend studiejaar.

Colportage met door de kerk uitgegeven boeken is een belangrijk onderdeel van de adventistische historie. Vanaf het begin werd het intensief gepromoot als een van de meest effectieve manieren om de “Waarheid” bij de mensen te brengen. Maar het was ook een uitgelezen manieren om mensen die hun baan waren kwijtgeraakt, nadat ze besloten hadden om niet langer op zaterdag te werken, aan een broodwinning te helpen. En het was daarnaast  economisch heel interessant voor de kerk!

In de westerse wereld raakte colportagewerk (dat later vooral met een plezieriger term werd betiteld: geschriften-evangelisatie) uit de gratie. Nieuwe regels van de overheid en het feit dat van-deur-tot-deur-verkoop maatschappelijk steeds minder werd geaccepteerd, naast een aantal andere factoren, zorgden ervoor dat binnen betrekkelijk korte tijd deze tak van kerkelijk werk verdween. Daardoor verloren de kerkelijke uitgeverijen in de westerse wereld (waaronder Nederland) een belangrijk deel van hun omzet, en een flink aantal van deze uitgeverijen ging failliet of moest heel sterk inkrimpen.

[Helaas heeft de wereldkerk nog steeds niet volledig geaccepteerd dat de tijd van colportage in de westerse wereld definitief voorbij is. De leiders van deze kerkelijke afdeling op het hoofdkantoor zijn afkomstig uit een deel van de wereld waar boeken verkopen aan de deur nog steeds floreert. Zij vinden dat geschriften-evangelisatie ook in de westerse wereld weer nieuw leven moet worden ingeblazen, ook al vertellen de lokale leiders hen dat dit onmogelijk is. Helaas is dit niet het enige voorbeeld van het droeve feit dat de mensen in Silver Spring niet altijd voldoende begrip hebben voor de situatie in andere delen van de wereld.]

Morgen (zaterdag 5 augustus) hoop ik voor te gaan in een speciale dienst in de kerk van het adventistische college in Zweden, ter gelegenheid van de negentigste verjaardag van de beroemde (en nog altijd heel actieve) adventistische Zweedse dirigent Herbert Blomstedt. En dan, op maandag, rijden we nog een dikke 500 kilometer in noordelijke richting om op de eindbestemming van deze reis te arriveren.