Hervorming: een nieuwe manier van denken

Op 31 oktober, nu vijfhonderd jaar geleden, nagelde Luther zijn 95 stellingen op de deur van de slotkapel in Wittenberg. Hij was niet de eerste, noch de laatste, kerkhervormer, maar torent boven de meesten van hen uit als een reus.

De kerk in Luthers dagen was hoognodig toe aan hervorming. Veel adventisten zullen vandaag de dag echter zeggen dat Luther niet radicaal genoeg was. En sommigen zullen daaraan toevoegen dat de christenheid nog steeds veel reformatie nodig heeft, en dat dit ook geldt voor de Adventkerk. De beroemde theoloog Karl Barth zei (mogelijk ontleende hij zijn woorden aan de kerkvader Augustinus) dat de kerk altijd weer hervormd moet worden:  Ecclesia semper reformanda. Kerkelijke organisaties, zowel als alle individuele leden, moeten altijd bereid zijn kritisch naar zichzelf te kijken en, zo nodig, te veranderen.

Luther zal altijd worden herinnerd vanwege zijn nadruk op de drie zogenaamde sola’s: Sola Fide, Sola Gratia, en Sola Scriptura (alleen door geloof, alleen door genade, met de Bijbel als onze enige basis). En een andere (Duitse) term die essentieel was voor Luther is:  ‘Was zum Christum treibet’ (wat ons naar Christus drijft).

Zevendedags Adventisten zeggen dikwijls vol trots dat zij erfgenamen zijn van de Reformatie. Nu de christenheid dit jaar herdenkt dat Luther vijfhonderd jaar geleden naar buiten trad met zijn kritiek op de kerk, doen adventisten er goed aan na te gaan of zij wel recht doen aan de belangrijkste aspecten van Luthers werk. Officieel lijkt alles in orde. We belijden dat we gered worden door geloof en uit genade alleen. En onze Fundamentele Geloofspunten maken duidelijk dat we alleen als ‘waarheid’ aanvaarden wat wij in de Bijbel vinden. Christus moet in het centrum staan van onze theologie, ons geloof en onze geloofspraktijk. De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat we, wat dit betreft, nog wel voor een aantal uitdagingen staan.

In de eerste plaats geldt dit ten aanzien van het sola fide en het sola gratia. Er was altijd de verleiding om te benadrukken wat ons eigen aandeel is in onze redding. Problemen als wetticisme en perfectionisme waren nooit ver weg. We kunnen er geen aanspraak op maken dat we erfgenamen zijn van de Reformatie tenzij het sola fide en sola gratia bepalend zijn voor ons denken en onze manier van leven.

Maar veel adventisten hebben ook nog steeds moeite met het beginsel van Sola Scriptura. De officiële leer zegt dat de Bijbel ‘de gezaghebbende en onfeilbare openbaring is van Gods wil.’ Maar de praktijk is vaak heel anders. Voor velen hebben de boeken van Ellen G. White hetzelfde gezag als de Bijbel en sommigen hebben zelfs meer aandacht voor wat zij heeft geschreven dan voor de Bijbel. Ik heb heel wat preken gehoord, zelfs van de hoogste leiders van de kerk, waarin veel meer citaten van Ellen White voorkwamen dan Bijbelteksten.

Ongetwijfeld speelt Ellen White een belangrijke rol in het adventisme. Haar boeken waren, en zijn, een belangrijke inspiratiebron. Maar we mogen nooit het belangrijkste principe van de Reformatie uit het oog verliezen Sola Scriptura -  wat we geloven berust uitsluitend op de Bijbel.

Was zum Christum treibet–Luther benadrukte voortdurend de rol van de Bijbel. Hij vertaalde de Bijbel voor het Duitse volk.  Hij herhaalde steeds dat we in onze omgang met de Bijbel altijd op Christus moeten zien en moeten nagaan wat ons tot Christus ‘drijft.’ In theorie zijn adventisten het daarmee volledig eens. Maar in de praktijk schort daar vaak het een en ander aan. Is Christus werkelijk het centrum van al onze geloofspunten? ‘Drijft’ onze manier van theologiseren en van hoe we de Bijbel lezen ons steeds verder naar Christus toe? Christus zei dat Hij de Waarheid is. Met andere woorden: we komen alleen bij de Waarheid uit in een relatie met Christus. Onze leerstellingen, onze geloofspraktijk (en zelfs onze policies/regelgeving) moeten ons naar Christus ‘drijven.’ Is dat het geval?  ‘Drijven’ we mensen dichter naar God door de manier waarop we over hem spreken? Door onze kerkdiensten? Door de manier waarop we ons geloof uitleven? Door de manier waarop we de dingen in de kerk organiseren?

Nadenkend over de betekenis van ‘hervorming’, moest ik denken aan Romeinen 12:2: ‘Doe niet zoals de mensen die zonder God leven, maar leef als nieuwe mensen. Want God geeft jullie de wijsheid om zijn wil te kennen. Daardoor weten jullie wat goed en volmaakt is, en waar God blij mee is’ (Bijbel in Gewone Taal).

Reformatie heeft niet alleen te maken met gedragsverandering of correcties in leerstellingen, hoewel dat er natuurlijk wel mee te maken heeft. Wat we nodig hebben is een innerlijke verandering, een transformatie in de manier van ons denken, een nieuwe instelling die onszelf en anderen dichterbij Christus ‘drijft.’