Terugkijkend zien we hoe de geschiedenis door verschillende periodes is gegaan. De oudheid heeft plaatsgemaakt voor de middeleeuwen. Daarna kwam het tijdperk van de moderniteit, en vanaf de jaren zestig gleden we geleidelijk aan het tijdperk van de postmoderniteit binnen. Er zijn geen keurige scheidslijnen tussen die periodes. Terwijl we meestal zeggen dat de middeleeuwen in 1500 eindigden, zou het onzin zijn om te zeggen dat de middeleeuwse periode eindigde op 31 december 1499 en dat de wereld “modern” werd toen de zon opkwam op 1 januari 1500. Het is net zo moeilijk om een punt aan te geven waarop de meeste mensen in de westerse wereld postmodern werden. In feite zijn de meeste mensen van mijn generatie van 70-plus nog steeds deels modern en deels postmodern.

De grote vraag is: wat komt hierna? Sommigen zeggen dat het postmodernisme al iets van het verleden is. Ze zeggen dat we nu in het tijdperk van het post-postmodernisme zijn beland, of ze gebruiken een andere term om te benadrukken dat de postmoderniteit verdwenen is. Het lijkt mij dat dergelijke uitspraken in het beste geval voorbarig zijn. De wereld blijft ongetwijfeld veranderen. Onze cultuur blijft veranderen. Als mensen worden we beïnvloed door wat er om ons heen gebeurt en door de ideeën die circuleren. En dus veranderen we bijna onmerkbaar, maar die ontwikkeling valt niet te ontkennen. Het postmodernisme is weliswaar aan het veranderen, maar ik geloof dat de belangrijkste kenmerken van het postmodernisme nog steeds voor een groot deel bij ons zijn. Om er maar een paar te noemen: het verdwijnen van “de grote verhalen”, het verdwijnen van het geloof in de Vooruitgang, de vervanging van de Absolute Waarheid door onze individuele waarheden, en de grootschalige verwerping van de georganiseerde religie.

Dus, als ik gelijk heb, zitten we nog steeds in de tijd van het postmodernisme. Maar wat komt hierna? Steeds meer mensen lijken het gevoel te hebben dat we op de drempel staan van iets nieuws, iets anders, iets dat ons bang maakt. Maar kan het zijn dat het postmodernisme zo kortstondig is? De middeleeuwse periode heeft duizend jaar geduurd en de moderniteit heeft een aantal eeuwen geheerst. Het lijkt er echter op dat veel dingen in onze wereld in een stroomversnelling komen. En ik heb het niet alleen over de Wet van Moore, gebaseerd op een observatie van de Gordon Moore in 1965, dat het aantal transistors op een microchip ongeveer elke twee jaar verdubbelt. Ik zou ook kunnen verwijzen naar het feit dat de huidige generaties elkaar steeds sneller opvolgen. Na de babyboomers kwam Gen-X, maar die werden al snel gevolgd door Gen-Y en nu door Gen-Z. (Dus, hoe zal de volgende generatie worden genoemd?).

Is het misschien de huidige Covid-19-crisis die het gevoel van grote aantallen mensen versterkt dat we ons in de overgang naar een nieuwe tijdsperiode bevinden? Het lijkt erop dat we in een periode van ongekende onzekerheid zijn beland, waarin het leven van honderden miljoenen mensen bijna van de ene op de andere dag op zijn kop kan worden gezet. Waar we ons ook bevinden, we worden geconfronteerd met een verstikkende polarisatie—in ons eigen land, internationaal, in de kerk. Het was nooit zo gemakkelijk als vandaag de dag om te communiceren, maar veel van de communicatie die we ontvangen is verdacht geworden als nepnieuws. Hoe valt het te verklaren dat, waar onze wereld een “global village” is geworden en onze steden een etnische mix zijn geworden als nooit tevoren, racisme, etnocentrisme en cultuuroorlogen onze samenlevingen blijven teisteren zonder enig teken van verbetering? Wat voor soort periode gaan we binnen? Zal de Covid-19 pandemie een blijvende invloed hebben op hoe wij werken, reizen, ons sociale leven regelen en ons geloof beleven? In het verleden heeft elk tijdperk zijn denkers gehad die voor onderliggende filosofieën zorgden. Zij boden het fundament waarop mensen konden bouwen. Maar waar zijn nu die intellectuele gidsen die richting kunnen geven?

Ik stel deze vragen als christen. Heeft het christendom, zoals wij dat kennen, grotelijks gefaald om onze wereld in het spoor van fatsoen, solidariteit en hoop te houden? Als mensen als Donald Trump zich kunnen presenteren als “wedergeboren christenen,” dan is er iets vreselijk mis. Maar als het ooit nodig was dat de boodschap van Jezus Christus onze wereld doordringt, als een zuurdesem van genade, dan is dat nu! Laten we hopen en bidden dat de kerk door de Geest wordt geactiveerd om een kracht ten goede te zijn als we nu een nieuw tijdperk binnengaan, maar, boven alles, dat we als individuele christenen echt het soort leven leiden dat Jezus Christus voor ons heeft voorgeleefd. Misschien klinkt dat als een tamelijk naïeve suggestie. Maar ik zie geen andere optie.