Het was rond 1997 dat ik samen met dr. Bert B. Beach een bezoek bracht aan de minister van godsdienstzaken van Litouwen. Dr. Beach was toentertijd in het hoofdkantoor van de Adventkerk verantwoordelijk voor de betrekkingen van onze kerk met de overheid in de landen waar de kerk gevestigd was. Ik was verantwoordelijk voor deze portefeuille in de 36 landen die destijds behoorden bij de Trans-Europese divisie. Ik herinner me niet hoe deze functionaris in Litouwen heette, maar wel dat het een nogal moeizaam gesprek was. Het land was een paar jaar eerder bevrijd vanuit het Sovjetblok en veel aspecten van de kerk-staat verhouding moesten nog geregeld worden. Het aantal adventisten was destijds nog heel beperkt en de kerk was niet officieel erkend.

Wij kwamen de minister vragen om die erkenning te verlenen. Hij liet weten dat de nieuwe wetten hem ertoe dwongen die erkenning te verlenen, maar dat hij dat niet van harte zou doen. Wij vroegen welke problemen hij zag. Hij vertelde toen dat hij een rooms-katholieke gelovige was en dat hij vanwege zijn geloof een flink aantal jaren in een gevangenenkamp had doorgebracht. Zijn geloof was heel belangrijk voor hem. Maar hij had herhaaldelijk van de adventisten gehoord dat hij tot “Babylon” behoorde en geen echte christen was. Wij boden onze welgemeende verontschuldigingen aan en onderstreepten dat die niet de officiële opvatting was van de Adventkerk.

Ik moest aan deze ervaring denken bij het lezen van de kortgeleden uitgekomen autobiografie van Tomás Halík, een Tjechische katholieke priester, van wie een aantal boeken ook in het Nederlands verscheen. Hij vertelt hoe hij christen werd, psychologie en theologie ging studeren en priester werd. Lange tijd kon had hij ook een andere baan en kon hij zijn priesterschap alleen in het diepste geheim uitoefenen. Met groot gevaar voor zijn leven speelde hij een belangrijke rol in de ondergrondse kerk tijdens de Sovjetbezetting. Zijn verhaal van hoe hij jarenlang ondanks zware vervolging zijn kerk diende en zijn geloof trouw bleef is indrukwekkend. Zijn theologie mag vanuit mijn adventistisch perspectief op een aantal punten niet kloppen, maar dat doet geen afbreuk aan het grootst mogelijke respect dat ik voor hem als medechristen heb.

In de Sovjettijd hebben ook veel adventisten intense moeilijkheden doorstaan vanwege hun geloofsovertuiging. Dr. Daniel Heinz, hoofd van het archief voor de geschiedenis van het adventisme aan de adventistische Friedensau Universiteit in Duitsland, onderzoekt al jaren het lot van onderdrukte en vervolgde adventistische kerkleden in de voormalige Sovjet-Unie. Met een team van Russisch sprekende afgestudeerde studenten probeert hij de adventistische slachtoffers van de Goelag te identificeren door de oude ledenlijsten van plaatselijke Sovjet-gemeenten in het hele land te vergelijken met gegevens in de archieven die nu toegankelijk zijn. Uit het onderzoek blijkt dat meer dan 4.000 adventisten destijds door onderdrukking en vervolging het leven hebben verloren. Dit aantal was ongeveer een derde van het totale aantal kerkleden in de voormalige Sovjet-Unie.

We moeten de verschillen in opvattingen tussen christenen van diverse pluimage niet bagatelliseren. Maar die verschillen vallen weg als we denken aan wat christenen met verschillende theologische opvattingen ervoor over hebben gehad om hun geloof trouw te blijven. Ik ben er zeker van dat ook God er zo over denkt.