Kerk te koop

De stad Utrecht heeft een groot aantal prachtige kerken. Als je een lijst zoekt van alle kerkgebouwen die de stad rijk is, kun je een heel volledig overzicht vinden op Wikipedia. Als je die lijst bekijkt zie je dat deze kerkgebouwen in allerlei verschillende tijden werden gebouwd, vanaf de vroege middeleeuwen tot ver in de twintigste eeuw. Maar dan houdt het op. Er zijn in de eenentwintigste eeuw geen nieuwe kerken meer bijgekomen. Je ziet ook dat heel wat kerken de laatste tijd een andere bestemming hebben gekregen. Sommige zijn verbouwd tot appartementen of hebben tegenwoordig een culturele bestemming. Zo biedt de Buurtkerk, waarvan de bouw al in de tiende eeuw werd begonnen, nu onderdak aan het Museum Speelklok. Een andere middeleeuwse kerk, de Geertekerk, wordt voornamelijk gebruikt voor congressen en andere bijeenkomsten. Helaas staat in de laatste kolom van dit Wikipedia-overzicht, waarin de huidige status van de kerken wordt omschreven, bij een groot aantal Utrechtse godshuizen het woord: Gesloopt. Achter dat woord gaat vaak heel veel tragiek schuil. Ooit dienden deze kerken als het thuis van een geloofsgemeenschap. Vaak waren de kerkleden aan hun gebouw gehecht, maar ervoeren zij hoe het ledental steeds verder terugliep en het steeds moeilijker werd om als gemeente het hoofd boven water te houden. Er zat daarom niets anders op dan hun gebouw af te stoten. Soms kon het een andere bestemming krijgen. Vaak kwam het in handen van een projectontwikkelaar die commerciële plannen had, en verrees er een appartementsgebouw op de plaats waar voorheen de kerk stond.

Vandaag las ik in de krant dat er weer een grote kerk in Utrecht op het punt staat te verdwijnen, namelijk de St. Josephkerk. Het is een neogotisch gebouw van flinke omvang dat in 1901 werd gebouwd en in 1997 nog werd gerestaureerd. De kerk heeft prachtige gebrandschilderde ramen en een orgel met grote cultuurhistorische waarde. Het orgel werd rond 1872 gebouwd voor een evangelische kerk in het Duitse Barmen en in 1919 aangekocht door de St. Josephkerk. Maar nu staat de kerk, met inboedel en orgel, te koop bij een Utrechtse makelaar. Van degene die het pand koopt wordt verwacht dat hij/zij een passende bestemming zal zoeken en dat betekent dat het niet vanzelfsprekend naar de hoogste bieder zal gaan. Dat laatste is niet altijd het geval als een kerk te koop wordt gezet, maar de St. Josephkerk is rooms-katholiek eigendom en katholieken zijn over het algemeen kieskeuriger bij de verkoop van kerken dan de meeste protestanten. Het liefst ziet men, als een katholieke kerk in de verkoop gaat, dat een andere geloofsgemeenschap het behoudt voor de christelijke eredienst. De zevendedags adventisten in Nederland kochten een aantal jaren geleden voor een schappelijke prijs een katholiek kerkgebouw in Oost-Souburg in Zeeland (voor de gemeenten van Middelburg en Vlissingen die fuseerden) en een fraaie moderne katholieke kerk in de wijk Mariahoeve in Den Haag.

De verkoop van de Utrechtse St. Josephkerk past in een betreurenswaardig patroon. Heel veel kerkgebouwen verdwijnen of krijgen een andere bestemming als gevolg van de leegloop van de meeste kerkgenootschappen. Maar bij de Rooms-Katholieke Kerk in Nederland verloopt dit proces sneller en dramatischer. Een groot aantal parochies, verspreid over het gehele land, houden op te bestaan of fuseren met andere parochies. Vaak hebben meerdere parochies samen maar één pastoor, die voor weinig anders tijd heeft dan voor begrafenissen, huwelijksdiensten en dopen. De bestuursstructuur van de Nederlandse bisdommen is, als gevolg van financiële zorgen, in de laatste jaren drastisch versoberd. Kortom, het gaat bergafwaarts met het Nederlands katholicisme. En dat is ook het geval in een aantal andere landen.

Hoe kijken we daar als adventisten tegenaan? Deze ontwikkeling past niet bij de traditionele uitleg van bepaalde profetische gedeelten in de Bijbel. Adventisten hebben in het verleden steeds verkondigd dat de eindtijd-coalitie van Gods vijanden zal worden aangevoerd door de Rooms-Katholieke Kerk. Ik moet bekennen dat ik die visie al lange tijd niet meer deel, ook al heb ik nog steeds bezwaren tegen een flink aantal aspecten van de katholieke leer en ontken ik niet dat de Rooms-Katholieke Kerk in de geschiedenis (en zeker in de Middeleeuwen) vaak een heel bedenkelijke rol heeft gespeeld. Maar nu wijst niets erop dat het katholicisme sterker wordt en tegen andere gelovigen ten strijde wil trekken. In onze postmoderne tijd van ontkerkelijking en secularisatie zijn andere christenen niet onze vijand, maar moeten we—-bij al onze verschillen—-samen een front vormen tegenover de krachten in onze wereld die het christelijk geloof als achterhaald willen wegzetten.

Nee, ik juich de verkoop van de St. Joseph kerk in Utrecht niet toe. Het is jammer dat er weer een plek van aanbidding in deze mooie stad verdwijnt.

2 thoughts on “Kerk te koop

  1. Wouter Stap

    Er komen wel nieuwe kerken bij. De Adventkerk heeft de afgelopen jaren ook church plants gesticht. Verder geloof ik dat de kerk niet om gebouwen gaat, maar om de mensen. Je kunt ook in een kleine groep thuis samenkomen of via Zoom.

    Een aanbeveling voor de kerk: onderzoek waarom mensen de kerk verlaten of waarom niet-kerkelijke mensen de kerk niet aanspreekt. Doe een enquête, praat met mensen. Neem hun verhalen serieus en verander dingen die moeten veranderen. We hebben een nieuwe reformatie nodig.

    En dan heb ik het niet over uiterlijke vormen als modernere muziek, maar over serieuze problemen als racisme en seksisme. Of neem seksueel misbruik, wat niet alleen in de RKK gebeurt, maar ook in protestantse kerken. Natuurlijk zal iedere christen zeggen dat dat heel erg is en nooit mag gebeuren. Maar als je de wortel van het probleem (het patriarchaat) niet aanpakt, zal het toch steeds weer terugkomen.

  2. Angela

    Eens met alles wat Wouter schrijft denk ik aan het boek “Gaan of blijven” van ds. Bruinsma en verder, zoals al jaren, aan hetgeen in Handelingen 2:41-47 staat, inzonderheid: “Ze deelden alles met elkaar hadden alles gemeenschappelijk, braken het brood aan huis.” We zijn ver van de essentie afgedwaald, denk ik, eerder treurend om verlies van geld en goed dan blij zijn met de “kleinste” dingen, onze eigen belangen en ónze vorm van geloof voorop stellend, maar ja, Jezus zei dat het daarop meer en meer uit zou draaien. Kerk is geen gebouw, maar gemeente, gemeenschap, samenleven, samengaan en samen delen.

Comments are closed.