Zou de kerk kunnen verdwijnen?

Er zijn veel uitspraken van Ellen White die we binnen de Adventkerk steeds weer horen. Dit is er een van: “We hebben niets te vrezen voor de toekomst, zolang we maar niet vergeten hoe de Heer ons in het verleden heeft geleid.” Deze uitspraak slaat op de toekomst van de kerk en heeft door de jaren heen veel adventisten bemoedigd. Er mogen soms problemen zijn in de kerk, en er mag soms alle reden zijn om ons over bepaalde ontwikkelingen zorgen te maken, maar we mogen erop vertrouwen dat de kerk geen schipbreuk lijdt. Het is immers “Gods laatste gemeente” en dus mogen we erop vertrouwen dat Hij die gemeente niet in de steek zal laten!

Ik ga nu niet verder in op de vraag hoe we het begrip “laatste gemeente” moeten definiëren en of we zonder schroom onszelf “Gods gemeente” mogen noemen. Ik denk dat deze woorden in elk geval de nodige nuance verdienen en we ons moeten hoeden voor geestelijke arrogantie. In deze blog wil ik slechts de vraag stellen of we er zo zeker van kunnen zijn dat de toekomst van onze kerk verzekerd is. Blijft de kerk groeien, met een wereldwijde aanwezigheid? En kunnen we er zeker van zijn dat de Adventkerk ook over zo’n vijftig jaar nog steeds in enigerlei vorm bestaat?

De kerkgeschiedenis leert ons hoe in de loop van de tijd kerken en stromingen ontstonden en weer verdwenen. Dat was al zo in de eerste eeuwen. Neem bijvoorbeeld de situatie in Noord-Afrika. Ooit was de kerk daar sterk vertegenwoordigd. Augustinus was de bisschop van de stad Hippo in Noord-Afrika. Hij was slechts een van de vele kerkleiders in die streek in de tijd dat de Romeinen er nog heer en meester waren. Maar vanaf de vierde eeuw verschrompelde het christendom er tot het niets meer voorstelde. Of neem Engeland. Het evangelie won daar vanaf de tweede eeuw bekeerlingen. Maar het verdween weer om pas weer in de zevende eeuw een nieuwe start te kunnen maken. Talloos veel bewegingen en groepen zijn in de lange middeleeuwen ontstaan en geruisloos weer verdwenen. En ook daarna zijn overal—ook in Nederland—kerkelijke groeperingen ontstaan, gegroeid, en weer ten onder gegaan.

Volgens de bekende godsdienstsocioloog David O. Moberg (geb. 1922) gaan kerken, net zoals andere organisaties, gewoonlijk door een cyclus van vijf verschillende stadia: (1) een startende beweging; (2) formele organisatie; (3) maximale kracht; (4) institutionalisering en toenemende bureaucratie; (5) desintegratie. Zou dit niet gelden voor de Kerk van de Zevendedags Adventisten? Kunnen we er zeker van zijn dat God ons daarvoor zal behoeden?

De voortekenen zijn niet gunstig, vooral in de westerse landen. Toevallig las ik deze week een bericht in een tijdschrift dat leiders van de Kerk van Canada vrezen dat hun kerk binnen twintig jaar nagenoeg zal verdwijnen. Dergelijke berichten komen steeds vaker, uit tal van landen. De secularisatie en ontkerkelijking neemt nog immer schrikbarend toe. Er is weliswaar nog veel belangstelling voor spiritualiteit, maar steeds minder voor geïnstitutionaliseerd christendom. En wat de gevolgen van de huidige pandemie zijn voor de kerk is nog een groot vraagteken.

De invloeden die in veel andere kerken tot leegloop leiden doen zich ook in de Adventkerk voelen. In tal van landen blijft de kerk alleen op het eerdere peil dank zij migratie. Maar ook onder de “nieuwe leden” zijn na verloop van tijd dezelfde ontwikkelingen waar te nemen als die eerder de “oorspronkelijke” leden decimeerden. Wereldwijd heeft de kerk problemen met het vasthouden van leden. Zo’n veertig procent van pas geworven leden is na betrekkelijk korte tijd weer verdwenen. Een groot deel van onze jongeren verdwijnt of sluit zich nooit aan bij de kerk van hun ouders. Gemeenten groeien niet meer of verdwijnen gewoon.

Ik raak er steeds meer van overtuigd dat we moeten vrezen voor de toekomst van onze kerk. Maar tegelijkertijd weiger ik om fatalistisch te zijn of ervan uit te gaan dat het “mijn tijd nog wel zal duren.” Maar de kerk kan alleen toekomst hebben—in welke vorm en omvang dan ook—als zij er weer in slaagt relevant te zijn in wat zij zegt en (vooral) doet. Dat vraagt om veranderingen—waarschijnlijk heel radicale veranderingen. Niet iedereen zal daar blij mee zijn. Er zijn risico’s aan verbonden. Dat betekent onder meer dat we bepaalde denkbeelden zullen moeten loslaten, dat de kerk een volledig inclusieve kerk moeten worden en nieuwe dingen moeten proberen. Maar we kunnen alleen onze vrees voor de toekomst van de kerk overwinnen als we de moed hebben om van koers te wijzigen met het doel om (met een klassieke adventistische term) weer “een tegenwoordige waarheid” te hebben.

3 thoughts on “Zou de kerk kunnen verdwijnen?

  1. Wouter Stap

    Ik sluit me aan bij de laatste alinea. De Adventkerk heeft de potentie om een progressieve beweging te zijn. We hebben veel vegetariërs en veganisten en twee bekende dierenrechtenactivisten/politici in Nederland zijn lid van de kerk. Welke andere kerk kan dat zeggen? We hebben een vrouwelijke profetes. Ik geloof dat zij voor haar tijd best modern was. Zij en andere pioniers steunden de afschaffing van de slavernij. Als ik met adventisten van de oudere generatie spreek, hebben zij nog de militaire dienst geweigerd. We hebben dus ook een traditie van pacifisme.

    Het is jammer dat de kerk die vooruitstrevende visie is kwijtgeraakt. Ik heb me laten vertellen dat veel adventisten in Amerika zelfs vóór het dragen van wapens zijn. Ik denk dat het goed is om meer nadruk te leggen op bovenstaande voorbeelden en in die geest verder te gaan. Om met het genoemde citaat af te sluiten: “We hebben niets te vrezen voor de toekomst, zolang we maar niet vergeten hoe de Heer ons in het verleden heeft geleid.”

  2. Hans Portegijs

    Als ik kijk naar de vanzelfsprekendheid waarmee mijn ouders lid van de kerk zijn en dat vergelijk met hoe ik tegenover de kerk sta en hoe mijn kinderen daar in staan, lijkt inderdaad een trend zichtbaar die overeenkomt met wat er in deze blog wordt weergegeven.
    Het probleem is dat voor veel mensen bepaalde denkbeelden niet meer houdbaar zijn, sterker nog, waar men bewust afstand van zou willen doen, maar dat dit eigenlijk niet bespreekbaar is…

    In de eerste plaats omdat dit vaak dingen betreft die voor veel andere mensen principieel zijn, houvast in hun leven geven. En daar wil je niets aan af doen.
    In de tweede plaats kunnen het dingen zijn die bepalend zijn voor de identiteit van de kerk. Als dat ter discussie komt, ja wat dan?
    Ten derde plaats laat de kerk zelf die discussie niet of nauwelijks toe.

    Ik denk dat er inderdaad mensen stilletjes via de achterdeur verdwijnen en dat er in de toekomst helaas meerdere gemeenten zullen ophouden te bestaan. De gemeenten die overblijven zullen een meer behoudend karakter hebben.
    Eerlijk gezegd betwijfel ik of de kerk in staat zal zijn bepaalde denkbeelden los te laten en een volledig inclusieve kerk kan zijn…

  3. Wouter

    @Hans Portegijs: Jammer dat veel mensen via de achterdeur de kerk verlaten. Maar waar kunnen zij naartoe? Ik denk dat je heel veel kunt doen door die mensen een plek te bieden waar wél vragen gesteld mogen worden. Is er ooit onderzoek gedaan naar de motieven waarom mensen de Adventkerk verlaten? Dat zou interessant zijn, want dan weet je tenminste waar je aan moet werken. En dan kun je ook aantonen dat een onderwerp belangrijk is en niet alleen maar je eigen mening.

    Wat betreft een inclusieve kerk. In de VS heb je de Adventkerk in Hollywood, waar ze heel duidelijk maken dat iedereen welkom is, in het bijzonder LHBT+ mensen. Die kerk is bekend in Amerika. Als je LHBT+ bent en niet welkom bent in je eigen gemeente, weet je dat je daar naartoe kunt gaan. Zou dat niet een idee zijn voor Nederland? Er zijn best veel adventisten die geen moeite hebben met LHBT+, maar in elke gemeente zijn er ook mensen die daar juist erg tegen zijn. Daardoor is het vaak niet duidelijk of je in die gemeente nou wel of niet welkom bent.

    In Nederland hebben we natuurlijk wel De Ark in Wateringen, waar alle vragen gesteld mogen worden. Maar daar ligt de gemiddelde leeftijd weer erg hoog, waardoor dat voor jongeren niet heel aantrekkelijk is. Voor mij is dat niet het allerbelangrijkste, maar voor veel jongeren is het wel belangrijk om leeftijdsgenoten te ontmoeten.

Comments are closed.