Toen ik zo’n zestig jaar geleden voor de eerste keer naar Zweden reisde was mijn eerste stop in Jönköping. Het is een stad van bijna 100.000 inwoners aan de zuidelijke tip van het grote, langgerekte Vättern-meer. Als je vanuit het zuiden Zweden binnenrijdt heb je nog zo’n 300 km te gaan voordat je in Jönköping bent. Destijds, ruim zestig jaar geleden, was ik vanuit Nederland in nog geen twee dagen naar Jönköping gelift. Ik kwam midden in de nacht aan op het adres van Stig Sjölander. Hij was de coördinator van het colportage-programma van de Zweedse Adventkerk. Jaarlijks kwamen meer dan honderd jongeren naar Zweden (en ook naar Noorwegen en IJsland) om daar door middel van de verkoop van adventistische boeken en tijdschriften het benodigde geld te verdienen voor hun studie. Ook uit Nederland kwam een gestage stroom van deze “werkstudenten.” Ik had van deze avontuurlijke methode om geld te verdienen gehoord en had me ervoor aangemeld. Al snel kreeg ik een brief met de boodschap dat ik me op het aangegeven adres in Jönköping moest melden. Na aankomst mocht ik in de keuken een paar uurtjes op een traditionele Zweedse bank slapen. Maar al vroeg in de ochtend werd ik door Stig Sjölander wakker gemaakt. Hij vertelde me dat we samen met de trein naar de Värmland provincie zouden gaan. Daar had hij onderdak voor mij geregeld en daar zou mijn werkterrein zijn. Tijdens de reis zou hij me de nodige instructies geven!
Het was mijn eerste kennismaking met Zweden en ik kon nog niet bevroeden dat ik er in de loop de jaren steeds weer naar toe zou gaan, misschien wel zo’n 40-50 keer. Het eerste verblijf dat die nacht in Jönköping begon duurde met halverwege een korte onderbreking zes maanden. Ik verdiende genoeg om het eerste jaar van mijn studie op Oud Zandbergen (de theologische school die de Adventkerk destijd in Nederland had) te kunnen betalen. Een paar jaar daarna ging ik samen met twee studiegenoten nog een keer een zomer naar Zweden met als doel het collegegeld voor Newbold College bij elkaar te schrapen. Weer een jaar later, vrijwel direct nadat ik met mijn vrouw Aafje trouwde, gingen we drie maanden naar Zweden, dit keer om samen genoeg te verdienen om een jaar op Andrews University in de VS financieel het hoofd boven water te kunnen houden.
Inmiddels is de kolportage door studenten met adventistische boeken geen optie meer. Steeds meer regels van overheidswege hebben het geleidelijk aan onmogelijk gemaakt om op die manier tijdelijk in Scandinavië te werken. Dit is trouwens wat er bijna overal in de westelijke wereld is gebeurd: de huis-aan-huisverkoop is steeds verder aan banden gelegd. Dat betekende een enorme omschakeling voor de kerkelijke uitgeverijen die tientallen jaren een aanzienlijk deel van hun verkoop uit kolportage genereerden. In Nederland kwam aan het einde van de jaren tachtig een einde aan het kerkelijk kolportagesysteem.
Sinds zo’n vijftien jaar reizen we regelmatig naar het Noorden om onze zoon en onze kleinkinderen te bezoeken die zo’n 800 km voorbij Jönköping, verder naar het Noorden, wonen. Wanneer we met de auto door Zuid- en Midden- Zweden rijden komen we vaak door de plaatsen waar we ooit onze boeken aan de man probeerden te brengen. Dat was ook vorige week het geval. Soms logeren we onderweg een nacht in een hotel in Jönköping. Dit keer besloten we hier twee nachten te blijven en van de gelegenheid gebruik te maken om er op zaterdagmorgen naar de Adventkerk te gaan.
Zo’n kerkbezoek onderweg is niet altijd een groot succes. Soms heb je nauwelijks het gevoel dat je welkom bent en word je amper begroet. Maar hier, in het mooie kerkgebouw, met vanuit de kerkzaal een prachtig uitzicht op het meer, werden we hartelijk welkom geheten. Onder de kerkgangers waren ook enkele gepensioneerde Zweedse predikanten met hun echtgenotes, die ik kende vanuit de tijd dat ik bij de Trans-Europese Divisie werkte. Na de dienst was er een gratis maaltijd en het werd ons duidelijk gemaakt dat we daarvoor beslist moesten blijven! Vervolgens werden we bij een van de emeriti-predikanten uitgenodigd om bij hen thuis wat te komen drinken en daar verschenen vervolgens ook de twee andere echtparen. Al met al het soort sabbat dat me er weer eens aan herinnerde dat het goed is om bij de wereldwijde Adventkerk te horen.
Maar, zo werd me verzekerd: als we de volgende keer weer in Jönköping zijn, dan moeten we geen hotel nemen maar dan zijn er enkele adressen waar men ons graag logies zal bieden. Maar dan gaat men wel van uit dat ik in de sabbatmorgendienst zal voorgaan!