De Lutherse Wereldfederatie is een belangrijke organisatie. Het is de koepel waarin wereldwijd zo’n 140 verschillende  Lutherse kerkgenootschappen met in totaal ruim 70 miljoen aanhangers verenigd zijn. Eens in de zes jaren is er een assemblee waar afgevaardigden van over de gehele wereld bijeenkomen. Die is zojuist gehouden. Een van de opmerkelijke besluiten van deze bijeenkomst was dat men het tijd vond om publiekelijk spijt te betuigen voor de manier waarop de lutheranen in de zestiende eeuw zijn omgegaan met de zogenaamde wederdopers.

De wederdopers (of anabaptisten) waren een kleinere, maar radicale stroming in de tijd van de kerkhervormers. Zij waren tegenstanders van elke vermenging van kerk en politiek, en fervent verdedigers van de volwassenendoop door onderdompeling. Ook op een aantal andere theologische punten weken ze af van de calvinisten en lutheranen. Zoals in die tijd gebruikelijk was, bleef het bij theologische strijd niet bij woorden, maar kon het levensgevaarlijk zijn om van de gangbare theologische mening af te wijken. Naar schatting zijn zo’n 2500 wederdopers destijds dan ook door de lutheranen terechtgesteld vanwege hun ketterij.

De lutheranen hebben nu dus spijt betuigd—en om vergeving gevraagd—aan de huidige geestelijke nazaten van de wederdopers. Dat betreft een brede schakering van groeperingen, met de Nederlandse doopsgezinden aan het ene einde van het spectrum, de Amischen aan de andere kant en de verschillende mennonitische kerkgenootschappen in het midden. De mennonieten hebben de spijtbetuiging in dank aanvaard.

Ik weet nooit goed wat ik van dergelijke collectieve spijtbetuigingen moet denken. Moet Spanje spijt betuigen vanwege de wreedheden van Philips II en moeten de inwoners van Haarlem aan de andere kant spijt betuigen voor het feit dat ze onder aanvoering van onze spreekwoordelijke Kenau het kokende pek over de Spanjaarden hebben uitgegoten?  Moet Nederland spijt betuigen aan Suriname voor ons aandeel in het Surinaamse slavenverleden? En aan Indonesië voor wat er niet alleen in de dagen van Multatuli verkeerd is gegaan, maar vooral ook vanwege de wandaden tijdens de politionele acties? Ik vind eigenlijk dat dit soort spijtbetuigingen niet veel voorstellen. Ik voel me er in elk geval persoonlijk niet bij een dergelijke problematiek betrokken.  Ik gruwel als ik lees over de slavenhandel, maar ik heb er nooit enig aandeel in gehad. Niemand in Suriname moet daarom van mij verwachten dat ik spijt betuig over iets waaraan ik part nog deel had.

Soms heeft ook de Adventkerk collectieve spijt betuigd. De kerk in Duitsland heeft dat een aantal jaren geleden gedaan vanwege het bepaald niet dappere optreden van de adventistische kerkleiding in de Tweede Wereldoorlog. De kerk in Zuid-Afrika heeft het, terugkijkend op haar vaak dubieuze houding tijdens de tijd van de apartheid gedaan. Misschien zijn het moedige gebaren, maar ik kan er niet warm voor lopen, want de meeste mensen die nu hun schuld betuigen hebben schone handen en kunnen niet plaatsvervangend spreken voor hun soms schuldige ouders en grootouders.

Misschien zullen er in de toekomst kerkleden zijn die het initiatief willen nemen om spijt te betuigen voor de wijze waarop te vaak in de kerk sprake is geweest van een slechte behandeling van bepaalde etnische groepen of van vrouwen. Beter is het om niet te wachten op het toekomstige moment dat we stil willen staan bij wat op dat punt in het verleden vaak verkeerd is gegaan, maar nu al het mogelijke te doen—in het heden—om toestanden te vermijden of te veranderen—die straks spijt zullen oproepen. En dan doel ik inderdaad op situaties van discriminatie die nog immer voorkomen en die we eerlijk onder ogen moeten zien—nu, en niet later, ooit, als we spijt willen betuigen.