Toen Dr. Jan Paulsen, de vorige voorzitter van de adventistische wereldorganisatie, in januari 2010 een Festschrift (een boek met essays, geschreven door een groep leiders en academici als eerbetoon aan hem), in ontvangst nam, zei hij dat hij vaak wenste dat hij nu nog de energie had die hij vroeger bezat, maar dat hem destijds, toen hij over veel energie beschikte, vaak de wijsheid ontbeerde die hij nu inmiddels heeft.

In feite leek wat hij zei wel wat op wat de Griekse wijsgeer Plato ooit verkondigde. Deze meende dat een stad of land het beste geregeerd kon worden door een koning-filosoof. Een koning zonder wijsheid betekende gewoonlijk een ramp, terwijl een filosoof zonder macht, ondanks veel goede ideeën, niet veel kon bereiken.

Ik moet daaraan denken nu ik bezig ben het boek van de beroemde historica Barbara Tuchman te lezen: The March of Folly. Ik heb het boek ooit op de Deventer Boekenmarkt gekocht voor een paar euro, maar had het nog nooit gelezen. Nu zit het bij mijn reisbagage en sluit het aardig aan bij het historisch karakter van dit deel van de reis die mijn vrouw en ik momenteel maken. Wij zijn nu een paar dagen in Polen, op doorreis met de auto van Slovenië naar Zweden. Haast als vanzelf ga je je wat verdiepen in de grote lijnen van de geschiedenis van een land als Polen. Vooral Gdansk, het vroege Dantzig aan de Oostzee, weerspiegelt in veel opzichten een groots handelsverleden. Het is ook een treffende illustratie van de sterke wil van de Polen om hun door oorlog en communistische dictatuur geteisterde natie weer in volle glorie te doen herrijzen.

Maar, even terug naar het boek van mevrouw Tuchman. Zij wil in deze studie laten zien hoe steeds weer opnieuw, door de eeuwen heen, allerlei militaire en politieke leiders weliswaar veel macht hadden, maar veelal een schrikwekkend tekort aan wijsheid manifesteerden. En daardoor stortten zij zichzelf en hun volk in allerlei hachelijke avonturen. Als zij van te voren beter hadden nagedacht, meer advies hadden ingewonnen en van de ervaringen van anderen hadden geleerd, had onnoemelijk veel onheil kunnen worden voorkomen. Zij werkt een aantal voorbeelden in detail uit, zoals het binnenhalen van het grote houten paard door de machthebbers in Troje, terwijl even goed nadenken de Trojanen ervan had kunnen overtuigen dat men hier waarschijnlijk met een of andere Griekse slimmigheid te maken had! Het laatste voorbeeld dat zij noemt is het Amerikaanse debacle in Vietnam. Van te voren stond eigenlijk wel vast, dat het waarschijnlijk een op een groot drama zou uitlopen. Maar de Amerikaanse machthebbers luisterden naar niemand en weigerden lessen te trekken uit het verleden.

Volgens Tuchman wordt het pas echt gevaarlijk als mensen of instanties met veel macht ook nog denken dat zij een of andere goddelijk mandaat hebben gekegen. Het ‘God wil het’ kan dan tot rampzalige kruistochten en veel nndere narigheid leiden

Geestelijke leiders zijn bepaald niet immuun voor een dergelijke ‘march of folly’ (tocht der dwaasheid). De pausen van de vijftiende eeuw hebben door hun dwaze gedrag de splitsing van de kerk (die zich in de Reformatie voltrok) over zich afgeroepen. Als zij meer wijsheid hadden bezeten, meer adviezen hadden ingewonnen en van de ervaringen van het verleden hadden geleerd, in plaats van hun eigen ego voortdurend op te poetsen en hun zucht naar macht de vrije teugel te laten, was de geschiedenis ongetwijfeld heel anders gelopen.

Ik kan het niet helpen dat mijn gedachten nog iets verdergaan. Ik geloof stellig dat in de kerk (gelukkig) naast alle menselijk gedoe ook een bovenmenselijke dimensie aan het werk is. Maar zou het kunnen dat zelfs binnen de huidige kerkelijke cultuur—met inbegrip van de kerk waartoe ik behoor—macht (of noem het liever: invloed) en wijsheid niet altijd samengaan? Terugkijkend hoop ik maar dat het beetje invloed dat ik had (heb?), gewoonlijk gepaard ging met een zekere portie wijsheid. En als ik naar de internationale Adventkerk anno 2011 kijk, hoop ik vurig dat we gespaard blijven voor initiatieven die uitlopen in een ‘march of folly’—in projecten die doorgezet worden, ondanks talloze waarschuwingen en ervaringsgegevens. Misschien zou Barbara Tuchmans boek aanbevolen lectuur moeten zijn.