Geschiedschrijving is nooit helemaal objectief. Wie over het verleden schrijft moet altijd een keuze maken uit de feiten en bekijkt die feiten onvermijdelijk vanuit een bepaald perspectief. Trouwens, wie die beschrijving vervolgens leest doet dat ook weer door een bepaalde bril. Wie zich in het verleden verdiept doet er daarom goed aan zo mogelijk diverse bronnen te raadplegen.

Het feit dat geschiedschrijving altijd een mate van subjectiviteit heeft betekent echter niet dat het daarom in orde is om bewust de feiten te verdraaien of om bewust zo te selecteren dat een geheel vertekend beeld wordt gegeven van wat er destijds gebeurde. Als dat gebeurt is er sprake van geschiedvervalsing en dat is een kwalijke zaak.

Maar ook als we het heden proberen te beschrijven is een mate van subjectiviteit niet te vermijden. Er gebeurt zoveel om ons heen dat we ook in dit geval de elementen moeten selecteren die we in onze beschrijving willen (of kunnen) meenemen. Bovendien speelt ook hier het perspectief van waaruit we de dingen bezien een belangrijke rol. Het maakt meestal nogal wat uit of we politiek meer aan de rechterkant van het politieke spectrum zitten of meer aan de linkerkant. Ook aspecten als gender en etniciteit, cultuur en religie, beïnvloeden onze visie op gebeurtenissen in de wereld veraf en dichtbij.  Maar er is sprake van “fake” nieuws als er een bewuste poging wordt gedaan om relevante feiten te verzwijgen en de dingen zo aan te dikken en in te kleuren dat er een geheel onjuist beeld ontstaat, met de bedoeling mensen te misleiden en door middel van “fake” informatie hen zo te beïnvloeden dat bepaalde vooropgezette doelstellingen worden bereikt. Helaas is deze manier van berichtgeving en communicatie in het Trump-tijdperk een veel voorkomend verschijnsel geworden.

De processen die bij beschrijving van het verleden en bij reportage van dingen uit het heden spelen beperken zich niet tot de wereld van de algemene media (inclusief de sociale media), maar zien we ook elders. Ook in de kerkelijke wereld is het heel moeilijk om echt objectief te zijn.  Ik herinner mij een uitspraak van een theologie-docent aan Andrews University in het midden van de jaren 1960 over het officiële orgaan van de wereldwijde Adventkerk: De Adventist Review and Sabbath Herald. (De naam is sinds geruime tijd ingekort tot Adventist Review.) Deze docent zei dat een trouwe lezer van dit kerkelijk tijdschrift wel tot de conclusie moest komen dat alles in de kerk altijd goed gaat en dat er binnen de kerk alleen maar goede dingen gebeuren en er nooit iets fout gaat. Ik keek destijds nogal op van die uitspraak, maar moest hem, na even nadenken, wel gelijk geven. Inmiddels is er gelukkig veel verbeterd. Het omgaan met de geschiedenis van de kerk is geleidelijk aan een stuk professioneler en kritischer geworden. De kerkelijke pers van nu is weliswaar nog steeds heel vaak in een hallelujastemming maar gaat toch niet systematisch alle problemen en uitdagingen uit de weg. Toch blijft het raadzaam om diverse bronnen te raadplegen en media zoals Spectrum en Adventist Today zijn een welkome (en noodzakelijke) aanvulling op de kerkelijke berichtgeving. Helaas wordt er ook tegenwoordig nog wel eens over bepaalde problemen en tendensen gezwegen of wordt (bewust?) een zó eenzijdig beeld geschetst dat je moet zeggen dat er sprake is van ‘fake” nieuws.

Het is natuurlijk tamelijk gemakkelijk om beschuldigend naar anderen te wijzen en te vergeten dat we ons ook allemaal individueel wel eens schuldig kunnen maken aan het verspreiden van “fake’ nieuws. Natuurlijk zijn we subjectief in onze verhalen over wat we hebben meegemaakt en in hoe we over andere mensen en groepen praten. We hebben allemaal onze eigen achtergrond die onze mening kleurt en vaak beschikken we niet over alle feiten. Daarom is het meestal ook niet verstandig om op één versie van een verhaal af te gaan. Het wordt echter een heel kwalijke zaak als we bewust ons verhaal een bepaalde kleur geven om anderen te misleiden. Het is goed om daar af en toe eens bij stil te staan en onszelf steeds kritisch af te vragen of we ons niet (bewust of onbewust) soms schuldig maken aan het verspreiden van “fake” nieuws.