Tijdens haar gesprek met Annemiek Schrijver  in het zondagmorgenprogramma “De Verwondering” noemde ds. Christien Crouwel—de nieuwe algemeen secretaris van de Raad van Kerken in Nederland—een credo of een geloofsbelijdenis een “stuk verstolde geloofstraditie.” Crouwel is jarenlang predikant geweest in de PKN, een kerk in de traditie van vooral Johannes Calvijn, die zich baseert op de belijdenisgeschriften van het gereformeerd protestantisme, met o.a. de Nederlandse Geloofsbelijdenis en de Heidelbergse Catechismus. Toen de PKN ontstond uit een samengaan van het grootste deel van de Nederlands Hervormde Kerk, de Gereformeerde Kerk en de Lutherse Kerk, kwamen daar ook de Lutherse belijdenisgeschriften bij. Deze documenten hebben een eerbiedwaardige geschiedenis maar het hun stoffigheid ademen zij in veel opzichten vooral de tijd waarin ze ontstonden. Ik kan goed begrijpen waarom Crouwel deze documenten “verstold” noemde.

Alle geloofsgemeenschappen zeulen zo’n stuk “gestolde” geloofservaringen met zich mee. En dat geldt ook voor groeperingen die nog niet zo lang bestaan als de “gevestigde” kerken, zoals bijvoorbeeld de Kerk van de Zevendedags Adventisten. Officieel beweren adventisten dat zij geen geloofsbelijdenis of credo hebben. In werkelijkheid is de lijst van Fundamentele Geloofspunten wel zo gaan functioneren en wordt elk lid van de kerk—en zeker elke predikant—geacht met de gehele lijst in te stemmen. Daarnaast hebben de boeken van Ellen White ook een gezaghebbende status gekregen. Elk kerklid—en zeker elke predikant—wordt ook geachte de belangrijke rol daarvan te erkennen.  De adventistische leiders van het eerste uur waarschuwden voor “gestolde geloofstradities” waarin dingen voor lange tijd werden vastgetimmerd en weigerden aanvankelijk zelfs een lijst van geloofspunten op te stellen. Ze zagen het gevaar dat dit als een “gestold” credo zou gaan functioneren. En Ellen White waarschuwde ook zelf regelmatig dat wat zij schreef geen absoluut gezag had maar altijd getoetst moest worden aan de Bijbel.

Crouwel zei in haar interview dat je als gelovige eigenlijk je persoonlijke geloofsbelijdenis moet opstellen, zodat deze je eigen geloofservaring en overtuiging weergeeft. Als onderdeel van een bepaalde geloofstraditie word je geïnspireerd door het geloofsbezit van je kerk, maar je belijdenis van wat je persoonlijk gelooft moet meer zijn en dieper gaan dan nazeggen wat je kerk gelooft.

Dat spreekt mij aan. De geloofstraditie die je hebt meegekregen—door geboorte en opvoeding en/of door een latere bewust keuze—is belangrijk. Het bepaalt in belangrijke make je identiteit als christen. Het geeft aan in welke “verpakking” je je christen-zijn wilt beleven. Voor mij is die adventistische “verpakking” waardevol. Ik zie nog altijd redenen genoeg om overtuigd adventist te blijven. Maar ik moet, net als ds. Crouwel, erkennen dat het geloofsbezit van mijn kerk in belangrijke mate een “gestolde” geloofservaring is geworden. Simpelweg te herhalen wat ik, volgens de 28 Fundamentele Geloofspunten geacht word te geloven is niet het soort geloof dat van binnen uit komt. Ik moet mijn eigen geloofsbelijdenis ontwikkelen, want het gaat er uiteindelijk niet om dat ik instem met wat een heleboel mensen officieel zeggen te geloven, maar wat ik persoonlijk geloof.  Komend vanuit een bepaalde geloofstraditie zal mijn persoonlijke geloofsbelijdenis daardoor onvermijdelijk “gekleurd” worden, maar het moet meer zijn dan formeel instemmen met een lijst van geloofspunten die nu eenmaal door de kerk officieel zijn vastgesteld. Echt geloof vraagt om een innerlijk doorleefd credo, om het continu zoeken naar antwoorden en je steeds afvragen wat werkelijke “fundamenteel” is in je geloof, in plaats van tevreden te zijn met het nazeggen van een “gestolde geloofservaring.”

Onderzoekers hebben 380.000 speeches van politici in tien Europese landen uit de periode 1946-2017 geanalyseerd en hebben daaruit kunnen concluderen dat het taalgebruik van linkse politici aanzienlijk ingewikkelder is dan dat van hun rechtse collega’s. Uit wat ik zo dagelijks in de krant lees en op de televisie hoor en zie ben ik geneigd hen zonder meer gelijk te geven. Rechts politici, vooral van het meer populistische soort, hebben vaak een heel simpele en directe boodschap. President Trump is daarvan momenteel wellicht het duidelijkste voorbeeld. Zijn boodschappen zijn recht-toe, recht-aan, in heel heldere taal. Hij geeftn simpele oplossingen voor moeilijke problemen.  Is er sprake van opwarming van de aarde?  Welnee, kijk maar naar de recente temperaturen in een groot deel van de VS. Is er een immigratieprobleem? Geef me voldoende geld om de muur te bouwen op de grens met Mexico en we houden de drugsmokkelaars en misdadigers tegen. Of je het er mee eens bent of niet, wat hij zegt is niet moeilijk te begrijpen. In ons land hebben mensen als Wilders een soortgelijke aanpak. Minder Marokkanen is volgens hem een groot deel van de oplossing van het misdaadprobleem in de steden. Terug naar de gulden in plaats van de gemeenschappelijke Euro levert elke burger een enorm voordeel op.  Geen geld meer naar ontwikkelingshulp. Dat betekent  een fikse besparing en die corrupte leiders in Afrika stoppen het geld toch maar in de eigen zak.

Voor politici die een genuanceerder verhaal willen vertellen—en die vind je vaak meer aan de linkerkant van het spectrum—is het meestal veel lastiger om hun boodschap over te brengen. De klimaatverandering en alles wat ermee samenhangt is een heel ingewikkeld verhaal en de vluchtelingenproblematiek is ook heel complex. Een rechtvaardiger samenleving scheppen doe je niet door simpelweg wat belastingen te verlagen of verhogen. De BTW verlagen zou een populaire maatregel zijn, maar je moet wel ergens geld vandaan halen om meer aan onderwijs en veiligheid te kunnen uitgeven. Dat uit te leggen vergt meer dan een reeks kreten die het goed doen voor de bühne, maar al snel door denkende mensen kunnen worden doorgeprikt.

Iets soortgelijks zien we op het kerkelijk erf. Ik ga nu wat generaliseren, maar ik denk dat er tenminste een kern van waarheid in zit. Veel “conservatieve” stemmen in de kerk hebben er weinig moeite mee hun visie kort en bondig samen te vatten. Je moet de Bijbel letterlijk nemen (“plain reading”). Zes dagen zijn zes periodes van vierentwintig uur. Als de Bijbel zegt dat Daniel in de zesde eeuw voor Christus leefde en profeteerde dan is dan zo. Als de Bijbel aangeeft dat homoseksuele praktijken een “gruwel” zijn dan hoeft er verder niet veel meer over gezegd te worden. De Katholieke Kerk voldoet aan alle kenmerken van de “kleine hoorn” en van het “beest uit de zee” dat in de Openbaring ten tonele wordt gevoerd. Daar hoeft dus verder geen discussie over te worden gevoerd. Etcetera.

Het is voor wat degenen die wat “liberaler” denken veel lastiger om hun visie duidelijk te maken. Zij proberen te laten zien dat de dingen vaak aanzienlijk ingewikkelder zijn dan op het eerste gezicht  lijkt en dat er alternatieve ideeën zijn die misschien meer hout snijden. En zij willen ook vaak dingen gewoon openlaten, omdat wij mensen nu eenmaal niet alles kunnen weten.

Waar het op aan komt, lijkt me, is dat linkse politici en “liberale” christenen meer hun best doen om ingewikkelde dingen op een eenvoudige (en dan bedoel ik niet: simplistische) manier uit te leggen. Soms zie je mensen die daar heel goed in slagen. Ik doe mijn best, maar hoor nog vaak van mijn vrouw dat ik minder moeilijke woorden en theologisch jargon moet gebruiken. Het is een stevige uitdaging, maar je hebt niets aan een goed doordachte boodschap als die niet helder kan worden gecommuniceerd. Daar valt bij veel “progressieve” politici zowel als “progressieve” zevendedags adventisten nog wel een flinke slag te maken.

Ruim een week geleden gaf Sarah Sanders een interview aan een christelijke televisiezender.  Zij is de “press secretary” van het Witte Huis en zo langzamerhand heb ik wel een indruk van wie zij is. Ik kijk gewoonlijk ‘s morgens naar een aantal nieuwszenders, waaronder CNN, en haar persconferenties krijgen daar meestal ruime aandacht. Ik wist echter tot voor kort niet dat Sarah Huckabee Sanders—zoals zij voluit heet—een actief christen is. Zij is de dochter van een baptistisch predikant die later gouverneur van de staat Arkansas werd en, naar ik aanneem, is zij zelf ook lid van de Southern Baptist Church.

In het interview met CBN (Christian Broadcasting Network) drukte Sanders zich heel lovend over haar baas uit. Zij zei onder meer dat zij ervan overtuigd is dat het Gods wil was dat Donald Trump president werd. Het is duidelijk dat Sanders behoort tot de trouwe “basis” van Trump-aanhangers. (Ik snap niet hoe een intelligent persoon nog steeds kan denken dat Trump zijn presidentschap naar behoren vervult. Maar dat terzijde.) Ik wil verder ook niets afdoen aan de echtheid van de geloofsovertuiging van Sarah Sanders. Ik vind het zelfs heel bewonderenswaardig dat zij zich zo openlijk uitlaat over de rol die haar geloof speelt in haar persoonlijk en publieke leven. Maar dat zij God bij de presidentverkiezing betrekt, dat vind ik uiterst bedenkelijk.  Als het waar zou zijn dat God er de hand in had dat Trump president van de Verenigde Staten werd, versterkt dat niet direct mijn vertrouwen in Gods leidinggevende rol in de wereld en daarbuiten.

Je hoort wel vaker beweren dat mensen in een bepaalde functie zijn terechtgekomen omdat God dat zo wilde. Dat wordt ook de nodige keren gezegd van kerkelijke leiders—ook in de Adventkerk. Want wordt bij het keuze- of benoemingsproces niet uitgebreid gebeden om Gods leiding? En dan mag je toch aannemen dat God deze gebeden verhoord? En dan moet je, als mensen eenmaal gekozen zijn, er toch van uitgaan dat God een stevige invloed uitoefende bij hun verkiezing of benoeming?

Een dergelijke redenatie is wel wat naïef, lijkt mij, zowel als het gaat om politieke als om kerkelijke leidinggevenden. Trump is president geworden na een verbeten verkiezingsstrijd, met tal van leugens, terwijl hij omringd werd door alletrlei mensen van bedenkelijke allure. Tevens zorgde het vreemde politieke stelsel in de VS ervoor zorgde dat hij de presidentsfunctie kon bemachtigen, terwijl hij geen meerderheid van de stemmen van de bevolking behaalde. Hij won onder andere omdat er een gigantische haatcampagne tegen zijn rivaal werd georkestreerd. En misschien was zijn overwinning ook wel voor een deel te danken aan buitenlandse inmenging. Hopelijk krijgen we daar binnenkort meer over te horen, als het Mueller-rapport eindelijk klaar is.

Bij kerkelijke verkiezingen zouden politieke manoeuvres achterwege moeten blijven maar het zou naïef zijn te denken dat er voorafgaande aan, en tijdens, kerkelijke verkiezingen geen politiek wordt bedreven. Zeker, er wordt om Gods leiding gebeden, maar veel leden van benoemingscommissies hebben al een duidelijke mening over wie wel of niet moet worden gekozen voordat die gebeden worden uitgesproken. En de ambities van kandidaten voor de te vullen functies spelen ook een niet te onderschatten rol.

Heeft God dan helemaal niets te maken met wat er zowel op politiek als op kerkelijk vlak gebeurt? Misschien wel, als we hem echt toestaan zijn stempel op onze activiteiten te drukken. Maar zonder meer Gods naam te verbinden aan dingen die zich in staat en kerk afspelen—zoals Sarah Sanders dat doet—staat gelijk aan het overtreden van het derde gebod dat het ijdel gebruik van Gods naam veroordeelt. Dat gebod vertelt ons niet alleen dat we niet mogen vloeken, maar heeft een veel wijdere strekking: We mogen Gods naam niet gebruiken als een vlag om allerlei ladingen te bedekken. En dat geldt voor alle aspecten van ons doen en laten.