Ik heb de afgelopen maanden maar betrekkelijk weinig gelezen. Het was een drukke tijd met allerlei evenementen waaraan ik actief deelnam en die me vaak heel veel voorbereiding kostten. Daarnaast waren er een aantal schrijf- en vertaalprojecten die de nodige tijd vergden. Maar recentelijk kwamen er toch twee opmerkelijke boeken op mijn pad.
Toen ik eerder deze maand een weekje in Boedapest was had ik geen ‘licht’ leesvoer bij me om ’s avond even te kunnen relaxen. Gelukkig ontdekte ik een winkelcentrum op circa een kilometer afstand van mijn hotel. Naast de obligate Blokker-achtige winkels en een gigantische Tesco-supermarkt was er zowaar een boekwinkel en tot mijn verrassing vond ik er een paar plankjes met Engelse paperbacks. Kennelijk zijn er veel Gresham fans in Hongarije, want zijn boeken waren heel prominent aanwezig. Op goed geluk (want de tekst op de achterkant was nogal summier) kocht ik een dikke paperback van de mij onbekende schrijver Tom Rob Smith, getiteld Child 44.
De aankoop bleek een schot in de roos: het boek is spannend, maar ook aangrijpend. Het speelt in het Rusland van de Stalin-tijd. Het beeld van die periode van terreur door de staat, van de oppermachtige geheime diensten en van de verschrikkingen van de Gulag wordt zo goed geschilderd dat het me dagenlang niet losliet. Leo, de hoofdpersoon, is een lid van een van de geheime diensten die zijn aandeel levert in de rucksichtlose arrestaties en martelingen van mannen en vrouwen die meestal volkomen onterecht van staatsvijandigheid worden beschuldigd. Alles gaat goed met hem, totdat hijzelf in ongenade valt als hij weigert een serie moorden op jonge kinderen ‘op te lossen’ op een manier die zijn superieuren van hem verwachten. Hij wordt dan zelf een opgejaagde voortvluchtige, maar hij weet de moorden op 44 kinderen uiteindelijk op te lossen . . . .
Daarnaast was er een heel ander boek dat me enorm fascineerde, namelijk een geschiedenis van de Wadden door Mathijs Deen. Volgens een recensent van NRC Handelsblad is het boek ‘boeiend en meeslepend,’ en daarmee is geen woord te veel gezegd. Het is een van die boeken die je, al lezend, doen beseffen hoe weinig je van een deel van je eigen vaderland weet. Ik kan het rijtje Waddeneilanden natuurlijk wel opdreunen: Texel, Vlieland, Terschelling, Ameland, Schiermonnikoog, met eventueel ook het onbewoonde Rottum. Maar ik wist tot een paar dagen geleden nauwelijks iets van hoe het gebied is ontstaan en hoe het is geworden tot wat het nu is. Tot mijn grote verbazing las ik bijvoorbeeld dat Terschelling ooit een tijdje een zelfstandig ‘land’ is geweest. En zo kwam ik heel wat dingen tegen die volstrekt ‘nieuw’ voor me waren.
In het vredige Waddengebied dat nu zo in trek is bij toeristen is het niet altijd zo vreedzaam toegegaan. In 1231 verklaarden twee Friese kustplaatsen—Eenrum en Uithuizen—elkaar de oorlog, omdat beide plaatsen aanspraak maakten op een niet nader genoemd eiland in de Wadden. Die strijd escaleerde op een gegeven moment, toen de Drenthenaren de kant kozen van de Uithuizers en de Groningers de kant van de Eenrummers. Toen na geruime tijd weer vrede werd gesloten waren er inmiddels wel enkele honderden doden te betreuren.
Bij het lezen van het eerste boek gingen mijn gedachten ongemerkt naar de strijd tegen de terreur van IS. Het soort gewetenloos geweld dat door de IS wordt gepleegd is helaas niet uniek. De Holocaust, het bewind van Stalin en de moordpartijen van de Rode Kmer zijn bijvoorbeeld zo recent gebeurd dat ze nog in ons collectieve geheugen gegrift staan. Helaas is de trieste werkelijkheid dat ook het uitroeien van IS geen garantie is dat zoiets vreschrikkelijks nooit meer kan gebeuren.
Het tweede boek deed me denken aan de ‘vergeten’ oorlogen. De oorlog tussen de Uithuizers en de Eenrummers is verdwenen uit ons nationale geheugen. Momenteel is onze nationale en internationale aandacht zo in beslag genomen door IS dat we ook geneigd zijn veel oorlogen en conflicten die nu overal ter wereld plaatsvinden te ‘vergeten’. En dat is triest, want op veel plaatsen kan daardoor zinloos geweld doorgaan zonder dat de wereld iets onderneemt.
De komende weken zit er wat meer rek in mijn programma. Het wordt tijd om weer eens een serieus theologisch boek op te pakken, maar ook om iets vrolijks te kiezen voor een stukje echte ontspanning, zonder voortdurend te moeten denken aan de ‘geruchten van oorlogen’! Maar in mijn achterhoofd blijft er een echo van de woorden die we in de Bijbel vinden dat er altijd–zo lang deze wereld blijft bestaan–’geruchten van oorlogen’ zullen zijn!