Pierre Teilhard de Jardin (en Desmond Ford)

Onlangs werd bekend dat de Pauselijke Raad voor Cultuur voornemens is om Paus Franciscus te verzoeken Pierre Teilhard de Chardin te rehabiliteren.  Dat is opmerkelijk, want lange tijd golden diens inzichten (en vooral de boeken waarin die inzichten waren verwoord) als gevaarlijk voor de katholieken. Maar daarin begint geleidelijk aan kentering te komen. De vorige paus citeerde Teilhard al eens in een vesperdienst in 2004, en de huidige paus verwees in positieve zin naar hem in zijn recente encycliek Laudato si (Wees Geprezen: Over de zorg voor ons gemeenschappelijk huis, 2015). Als er inderdaad een verzoek komt tot rehabilitatie dan heeft dat zeker kans van slagen.

Pierre Teilhard de Chardin (1881-1955) was een Jezuïtische priester, die niet alleen bekendheid kreeg als filosoof, maar vooral ook als paleontoloog en geoloog. Een woordenboek-definitie van een paleontoloog luidt als volgt: “Een paleontoloog is iemand die fossiele resten of sporen van organismen bestudeert, om aan de hand daarvan de aard en de evolutie van het leven op aarde in het geologisch verleden te reconstrueren.” Teilhard de Jardin was dus bezig met het vraagstuk van de evolutie. Zijn acceptatie van de evolutionaire oorsprong van alles wat is, ging in tegen de katholieke leer en daarom keerde de kerk zich tegen hem. Hij schreef zijn belangrijkste boek Het Verschijnsel Mens al in 1930, maar het verscheen pas kort na zijn dood in 1955. Het boek staat nog ergens in mijn boekenkast. Ik kocht het als paperback in de bekende Aula-reeks meer dan vijftig jaar geleden. Ik kan me nog wel herinneren dat ik er destijds niet veel van snapte en er na enkele tientallen bladzijden de brui aan gaf.

Het feit dat de Rooms-Katholieke Kerk haar weerzien tegen de evolutietheorie heeft laten varen en dat de lang verguisde Teilhard de Jardin wellicht eerherstel zal krijgen, is heel opmerkelijk. Kerken zijn niet erg goed in het officieel van koers veranderen. Dat geldt ook voor veel protestantse kerken. Ze veranderen wel, en sommige langgekoesterde ideeën worden steeds minder gehoord en raken allengs vergeten, maar officieel toegeven dat men ooit iets heeft gezegd en geschreven dat men nu niet meer ondersteunt blijkt heel moeilijk. En soms kregen mensen die op die ontwikkelingen vooruit liepen een heel negatieve pers, of werd hen zelfs het functioneren binnen hun de Adventkerk onmogelijk gemaakt.

Ik geloof niet dat we op korte termijn kunnen verwachten dat de Adventkerk meer ruimte zal gaan bieden aan wetenschappers in eigen kring die ten aanzien van het vraagstuk van schepping en evolutie anders denken dan de kerk van hen verlangt. En over veel aspecten zullen zowel adventistische theologen als biologen (en geologen, paleontologen, enz) in elk geval voorlopig van mening blijven verschillen. Maar hopelijk zullen zij niet zo’n zestig jaar hoeven te wachten tot hen die ruimte wordt gegeven die zij nodig hebben om in vrijheid hun werk te kunnen doen en zij eerherstel kunnen ontvangen.

PS.  En als ik aan eerherstel denk voor mensen die in het verleden door de Adventkerk vanwege een eigen mening aan de kant zijn geschoven, komt onwillekeurig de naam van Desmond Ford bij mij boven. Zou het geen tijd worden om hem te rehabiliteren (ook al blijven sommige van zijn gdachten voor velen onaanvaardbaar?