De discussie over het gebruik dat Ellen White maakte van materiaal van andere auteurs is niet nieuw. In 1883 kwam het boek Sketches from the Life of Paul van de pers. Al snel kwam er kritiek, zelfs van een aantal belangrijke adventistische leiders uit die tijd. Men ontdekte dat er in wat Ellen White had geschreven erg veel was dat leek op het werk van enkele andere schrijvers.

De beschuldiging van plagiaat is sinds die tijd steeds weer herleefd. En het was inderdaad duidelijk dat Ellen White in haar misschien wel belangrijkste werk De Grote Strijd een flink stuk van haar informatie ontleende aan historische bronnen en daaruit vrijelijk citeerde zonder in eerste instantie op de een of andere manier aan te geven wat haar bronnen waren. Dat gebeurde pas bij de editie van 1911.

Toen Ellen White De Wens der Eeuwen schreef (tijdens haar verblijf in Australië) steunde zij heel sterk op een van haar trouwe medewerksters, Marian Davis. In opdracht van de Generale Conferentie onderzocht Fred Veltman in de jaren 1980 of de geruchten dat Ellen White bij de samenstelling van dit boek uitvoerig gebruik had gemaakt van het werk van anderen. Hij kwam na acht jaar studie tot de conclusie dat ruim dertig procent van de inhoud van dit boek over het leven van Jezus in meerdere of mindere mate aan andere bronnen was ontleend.

Gedurende lange tijd wilde de kerk niet toegeven dat Ellen White vaak steunde op andere bronnen. De veelvuldige beschuldiging van plagiaat werd weggewuifd met de (op zich juiste) bewering dat men in haar dagen vaak de gewoonte had het werk van anderen te citeren zonder bronvermelding. En als er stemmen waren die de werkwijze van Ellen White publiekelijk aan de kaak stelden, dan gebeurde dat soms op een agressieve manier, die al snel een haast even agressieve verdediging van Ellen White uitlokte. Een voorbeeld is het boek The White Lie (1982) van de onlangs overleden Walter T. Rea.

Vaak werd degenen die op erop wezen dat veel materiaal van Ellen White niet origineel was, verweten dat zij niet langer in de ‘Geest der Profetie’ geloofden. Het was zeker het geval dat sommigen met het badwater ook het kind weggooiden en besloten dat Ellen White voor hen totaal had afgedaan. Maar de eigenlijke vraag is niet in de eerste plaats–althans niet in dit verband–of Ellen White al dan niet een profeet was. Het gaat er eerder om dat we, op basis van de overtuiging dat God op de een of andere manier via mevr. White heeft gesproken (en spreekt), proberen te begrijpen op welke manier hij haar inspireerde. Kennelijk was er geen sprake van het soort inspiratie waarbij alles wat zij opschreef rechtstreeks bij haarzelf opborrelde. Dat heeft natuurlijk ook consequenties voor hoe wij over inspiratie in het algemeen (ook van de Bijbel) moeten denken. Het zou veel nodeloos geharrewar in de Adventkerk hebben voorkomen als de leiders veel eerder eerlijk aan de leden hadden verteld wat velen van hen al lang wisten over de manier waarop Ellen White haar boeken schreef.

Geleidelijk aan worden hier en daar pogingen ondernomen om de leden van de kerk op dit punt beter voor te lichten. Vooral dr. George Knight heeft op dat punt een belangrijke bijdrage geleverd. Maar onlangs gebeurde er iets wat dit proces mogelijk in een stroomversnelling kan brengen. De uitgeverij van Andrews University heeft een geannoteerde uitgave gepubliceerd van Steps to Christ (De Weg naar Christus). Denis Fortin doet daarin uitgebreid verslag van de geschiedenis achter dit populaire boek. Het verscheen in 1892 (in eerste instantie bij Revell, een niet-adventistische uitgeverij) en het bestaat vrijwel geheel uit materiaal dat Ellen White al eerder had geschreven en dat door haar ‘book maker’ Marian Davis werd verzameld. Fortin maakt ook duidelijk dat Ellen White binnen een bepaalde historische context schreef. Haar Methodistische achtergrond ‘kleurde’ haar theologische inzichten en ook achter de tekst van dit boekje zijn sporen van andere bronnen te ontwaren.

Maar maakt dat het boekje De Weg naar Christus minder waardevol? Moeten we concluderen dat er geen sprake was van inspiratie? Nee, maar we moeten wel bereid zijn te erkennen dat inspiratie kennelijk anders ‘werkt’ dan in onze adventistische traditie gewoonlijk is beweerd.  Dat we dit nu, getuige het werk van Fortin, openlijk mogen zeggen is een positief teken. Het geeft hoop dat standpunten kunnen worden bijgesteld. (En ik weet nog wel een paar onderwerpen waar dit m.i. zou moeten gebeuren!)