Vorige week vrijdagmiddag was ik in het gebouw van het Hoge commisariaat van de Mensenrechten van de Verenigde Naties in Genėve. Samen met de andere deelnemers aan het theologencongres dat vlak over de grens in Frankrijk, in Collonges-sous-Salėve, werd gehouden, nam ik deel aan een excursie naar het hoofdkwartier van dit onderdeel van de VN dat in Genève in het Palais Wilson is gevestigd. Het werd een boeiende middag. Eerst was er een uitleg van de werkwijze van de afdeling die toezicht houdt op de uitvoering van het door ongeveer 170 landen ondertekende Verdrag tegen Marteling en daarna werden we in een andere zaal voorgelicht over het Faith for Rights initiatief van de VN, waarin de rol van geloofsgemeenschappen in de strijd voor handhaving van de mensenrechten wordt onderstreept. Maar dit was niet de enige keer dat ik in de afgelopen week met mijn neus op het belang van de Universele Rechten van de Mens werd gedrukt.

Strijd voor de rechten van de mens blijft ook in 2019 een grote prioriteit. Het is een voorrecht om in een land te leven waar het met de mensenrechten tamelijk goed gesteld is. In Nederland kun je vrij vergaderen; er is vrijheid van meningsuiting, vrijheid om te demonstreren—om zo maar een paar van de mensenrechten te noemen. En Nederlanders leven ook in een land met vrijheid van godsdienst. Maar soms zijn er situaties waarin die vrijheden niet onbeperkt kunnen worden toegestaan. Naar het oordeel van de overheid was er zo’n situatie vanwege het plan van de Amerikaanse dominee Steven Andersen om op 23 mei in Amsterdam te komen spreken. Wat was er zo bijzonder aan de komst van deze dominee? Dat iemand er merkwaardige ideeën op nahoudt, of in de ogen van de meerderheid een bizar geloof predikt, is op zich geen reden om mensen te weren. Mensen die denken dat de wereld niet rond is (de leden van de ‘flat earth society’) mogen naar hartenlust hun theorieën verkondigen en aan wicca’s en satanisten wordt geen haarbreed in de weg gelegd, zolang zij de openbare orde maar niet schenden. Maar ds. Andersen staat erom bekend dat hij de holocaust ontkent. Hoe iemand kan beweren dat de holocaust nooit heeft plaatsgevonden is mij een raadsel, maar het gevaarlijke aan het ontkennen daarvan is dat het past in een anti-semitisch kader. In het licht van de geschiedenis is het terecht dat de overheid ervoor zorgt dat iemand die, direct of indirect, aanzet tot jodenhaat in ons land geen platform krijgt.  Ds. Andersen is ook van mening dat mensen met een niet-heteroseksuele geaardheid door de overheid ter dood zouden moeten worden gebracht. Deze dominee mag geloven dat homo’s niet in de hemel kunnen komen, maar hij mag niet aanzetten tot homo-haat! Ook al is het zaak dat de overheid niet al te gemakkelijk mensen met een afwijkende mening de mond snoert, we kunnen alleen maar positief zijn ten aanzien van de maatregel om Andersen buiten de deur te houden. De rechten van de bevolking in het algemeen kregen terecht meer gewicht dan het recht op vrije meningsuiting van deze dominee.

Er gebeurde onlangs nog iets opmerkelijke op het terrein van de mensenrechten, toegespitst op de vrijheid van godsdienst. In 1965 was er tijdens het Tweede Vaticaanse Concilie een opzienbarende koerswijziging in de Rooms-Katholieke Kerk, toen de kerk zich uitsprak voor vrijheid van godsdienst voor iedereen. Het document dat toen werd aangenomen werd recentelijk door de Internationale Theologische Commissie (ITC) van het Vaticaan aangescherpt en op 23 april door paus Francis goedgekeurd. Het document pleit uitdrukkelijk voor volledige godsdienstvrijheid: zowel voor christenen als voor alle anderen. Er kan geen weg terug zijn, wordt in het rapport gesteld, naar een kerk die ooit de vrijheid van geweten bestreed. Natuurlijk zullen er mensen zijn die de Katholieke Kerk in alle opzichten wantrouwen en zullen zeggen dat de wereld met dit soort mooie woorden alleen maar om de tuin wordt geleid. Dat is een onchristelijke houding. Het past andere christenen eerder om dankbaar te zijn voor het feit dat het pad dat een halve eeuw geleden schoorvoetend door de Katholieke Kerk werd betreden geen doodlopende weg is gebleken maar van een nieuw wegdek is voorzien.