Het stond al heel wat jaartjes tussen een reeks andere biografieën en autobiografieën in een van de boekenkasten in onze woonkamer. Kort nadat ik het kocht las ik zo’n vijftig bladzijden, maar ik legde het daarna om de een of andere reden opzij. Vorige week keek ik het weer eens in en besloot ik het te gaan lezen. Ik ontdekte dat het een fascinerend boek is. Ik heb het over de biografie die Roy Hatterley schreef van een van de grootste godsdienstige leiders van de laatste eeuwen: A Brand from the Burning: The Life of John Wesley (2003).

Wesley was een van de belangrijkste grondleggers van het methodisme-een beweging die voortkwam uit de Anglicaanse kerk en zich naar tientallen landen verspreidde. Vandaag de dag zijn er enkele tientallen kerkgenootschappen die zich methodistisch noemen en die samen zo’n 40 miljoen leden hebben. De grootste daarvan is de United Methodist Church in de VS met ruim twaalf miljoen leden. Het methodisme is vanuit adventistisch perspectief een interessante stroming, want er zijn heel wat punten van overeenkomst in theologie en leefstijl. Bovendien had een aantal adventistische leiders van het eerste uur—waaronder Ellen G. White—een methodistische achtergrond.

John Wesley, en in mindere mate ook zijn broer Charles, gaf vorm aan het vroege methodisme en bleef een inspirator voor wie de methodisten nog steeds grote achting hebben. Een zekere mate van hagiografie heeft de kijk van veel methodisten op hun vroege geschiedenis, en op John Wesley als de belangrijkste stichter, gekleurd. Hatterley’s biografie is een eerlijk boek en geeft, voor zover ik dat kan beoordelen, een sympathiek maar objectief beeld van Wesley. Hij wordt neergezet als een ‘normaal’ mens—als een man met grote gaven, maar ook als iemand met de nodige zwakheden. Zijn theologische inzichten fluctueerden nogal eens. Hij legde de nadruk op volmaaktheid, maar schoot op dat punt zelf duidelijk tekort. Hij was in veel opzichten behoorlijk autoritair, en had voortdurend moeilijkheden in zijn omgang met vrouwen. Maar ondanks zijn zwakheden was hij een geloofsheld die tienduizenden mannen en vrouwen tot Christus bracht. Wat vooral opvalt is zijn enorme werklust. Naar schatting legde hij (voornamelijk te paard) zo tussen de 400.000 en 500.000 kilometer af. En tijdens de 52 jaar van zijn werk als rondreizend prediker hield hij ongeveer 40.000 preken (gemiddeld meer dan twee preken per dag), naast talloze vergaderingen met andere leiders en het schrijven van tientallen publicaties. Ongetwijfeld was het een belangrijk voordeel dat hij in staat was te lezen tijdens het paardrijden.

Wie het over het methodisme heeft noemt onvermijdelijk de naam van John Wesley. Religieuze bewegingen hebben gewoonlijk een heel nauwe band met de visie en het leiderschap van hun stichter. Dat geldt bijvoorbeeld ook voor het lutheranisme. Maarten Luther gaf niet alleen zijn naam aan alle geloofsgemeenschappen die vertegenwoordigd zijn in de Lutherse Wereld Federatie, maar hij blijft een voorname plaats innemen in het denken van de Lutheranen en blijft een belangrijke inspiratiebron voor de lutherse theologie. Calvijn heeft een soortgelijke status in de gereformeerde kerkgenootschappen. Maar in geen van deze godsdienstige stromingen is de stichter de enige maatstaf geworden en gebleven van wat tot de ‘gezonde leer’ en de juiste leefwijze behoort. Bepaalde ideeën die zij propageerden hebben inmiddels afgedaan of zijn in de loop van de tijd ingrijpend gewijzigd.

Ik vraag mij dikwijls af: Waarom kunnen wij als adventisten niet op een soortgelijke manier naar Ellen White leren kijken? Niemand kan ontkennen dat zij een belangrijke rol speelde in de tijd dat de Adventkerk ontstond en vorm kreeg, en dat zij veel mensen sindsdien (en nog steeds) heeft weten te inspireren. Maar ik ben ervan overtuigd dat het verkeerd is om haar op een voetstuk te plaatsen en te beschouwen als iemand die bij alles het laatste woord moet hebben. Ik zou wensen dat we naar haar kunnen kijken op een soortgelijke manier als waarop de methodisten kijken naar John Wesley, de lutheranen naar Maarten Luther en de gereformeerden naar Calvijn: als iemand die door God op een bijzondere wijze werd gebruikt en gewaardeerd moet worden vanwege de bijzondere rol in de ontstaansgeschiedenis van de kerk en die nog steeds een bron van inspiratie is. Als niet minder dan dat, maar ook niet als meer dan dat.