Er zijn maar weinig activiteiten die meer voldoening schenken dan het bezoek aan een goede boekwinkel, een paar fijne boeken uit te kiezen en dan bij de kassa af te rekenen met boekenbonnen. Het is een van de dingen die deze week op mijn programma staan. Ter gelegenheid van mijn recente verjaardag kreeg ik een stapeltje boekenbonnen die erom schreeuwen te worden besteed. Maar ik kreeg ook enkele boeken van mensen die mij goed kennen en dus in staat waren iets te kiezen dat goed bij mijn interesses past. Eén daarvan heb ik dit weekend uitgelezen en heb ervan genoten. Ik kan het iedereen aanbevelen. Ik ben een liefhebber van biografieën en de gever was daarvan op de hoogte! Het betreffende boek is een biografie van een in Kampen geboren medicus die vooral beroemd is geworden door zijn aandeel in de ontwikkeling van de kunstnier, met de titel: De man die miljoenen levens redde: Dokter Kolff – 1911-2009. De auteur is journalist Herman Broers en het boek is in 2018 uitgegeven door de Amsterdamse uitgeverij Balans .

Het boek is het fascinerende verhaal van een man die in de Tweede Wereldoorlog de medische kennis van hemzelf en een groep Kamper collega’s wist in te zetten om een groot aantal mensen, die de Duitsers wilden wegvoeren voor “arbeitseinsatz” of erger, het leven te redden. Maar al vanaf het eerste begin van zijn loopbaan was Kolff geobsedeerd door de gedachte dat mensen met nierfalen zouden kunnen worden geholpen als er een apparaat zou zijn dat het fatale surplus aan ureum uit het bloed kon verwijderen.

Uiteindelijk bleken er in de jaren na de oorlog in Nederland te weinig mogelijkheden voor deze geniale man om de verdere ontwikkeling van zijn dialyse-apparaat te realiseren en verhuist hij met zijn gezin naar de Verenigde Staten, waar hij na verloop van tijd uitgroeit tot de voornaamste pionier op het gebied van het ontwikkelen van kunstharten.

Al lezend raakte ik ervan overtuigd dat dit boek een belangrijke rol zou kunnen spelen bij leiderschapstrainingen. Niet omdat Kolff een volmaakte leider was, met een gelijkmatig temperament en onberispelijke contactuele eigenschappen, maar omdat hij een goede teamleider was. Kolff werkte met een team dat uiteindelijk uit tientallen (of zelfs meer) mensen bestond. Wat Kolff tot een heel bijzondere leider maakte, was zijn vermogen om een goed team te samen te stellen en dat langdurig te enthousiasmeren. In de beginfase van zijn carrière betaalde hij naaste medewerkers dikwijls uit eigen zak. Bijzonder is vooral ook zijn vaste gewoonte om door de jaren heen elke morgen een half uur met zijn staf bijeen te komen om elkaar op de hoogte te houden van wat iedereen aan het doen was. Hij wist dat goede communicatie essentieel is.
Wellicht was het meest bijzondere aan Kolff’s leiderschapskwaliteiten dat hij andere mensen in zijn team een groot deel van de eer gaf als er een doorbraak was in het onderzoek of een mijlpaal werd bereikt in de toepassing van een apparaat of hulpmiddel dat men samen had ontwikkeld. Toen het eerste kunsthart, dat Kolff en zijn team hadden ontwikkeld, kon worden geïmplanteerd, werd het genoemd naar een van de medewerkers die een belangrijk aandeel had in de laatste fase van de ontwikkeling ervan. Het werd niet het Kofff-hart, maar het Javik-7-hart. Die houding liep als een rode draad door de loopbaan van Kolff. Teleurstellingen—en die waren er voortdurend–moesten gezamenlijk worden verwerkt, en successen stonden op naam van het gehele team!
Dit principe van goed teamwerk, waarin alle leden van het team de kans krijgen hun gaven te ontwikkelen en waarin allen delen in de eer als iets met succes wordt afgerond, is fundamenteel in goed leiderschap. Helaas is dat lang niet altijd het geval en vraagt het grote ego van de leider er dikwijls om dat hij/zij alle credit ontvangt. We zien dat in het bedrijfsleven, in de wetenschappelijke wereld, maar helaas ook op het kerkelijk erf. Ook in plaatselijke gemeenten en in kerkelijke overkoepelende organisaties, trekken leiders vaak alle eer naar zichzelf toe. En zij zouden toch in elk geval beter moeten weten, omdat de grote Leider, die christenen zeggen te willen volgen, hen een heel ander voorbeeld heeft gegeven. Kolff was geen gelovige, maar op dat punt is hij een voorbeeld geweest voor veel christelijke leiders.